Portret van Karl Barth

Mozart

Deze uiteenzetting zou onvolledig zijn als wij hier niet, ook als illustratie van wat zo juist is opgemerkt, de steeds groter wordende plaats zouden vermelden die Mozart inneemt in het leven en in de gedachtenwereld van Barth. Barth, een eminent Mozartkenner, begint al zijn werkdagen met het beluisteren van een of twee platen van de meester uit Salzburg. Hij heeft verscheidene studies aan hem gewijd, die gezaghebbend zijn in muziekkringen. Het lag dan ook geheel in de lijn dat het comité dat de herdenkingsplechtigheid in Bazel organiseerde toen in mei 1956 het tweede eeuwfeest van Mozarts geboorte gevierd werd, aan Barth vroeg de toespraak te houden. Tussen het tweede en derde deel van de Serenade in C mineur voor blaasinstrumenten, KV 388, sprak Barth over Mozart de geestigste en diepzinnigste lofrede uit die men zich kan voorstellen:

Niet, zoals bij voorbeeld in de theologie van de grote Schleiermacher, is het centrum van Mozarts kunst gelegen in het evenwicht, de neutraliteit en, ten slotte, in de indifferentie Wat bij Mozart plaatsvindt, is veeleer een meesterlijke verstoring van de balans, een wending waarbij het licht opkomt en de schaduw verzinkt zonder te verdwijnen, waarbij de vreugde het leed inhaalt zonder het teniet te doen, waarbij het `Ja’ sterker opklinkt dan het nog altijd aanwezige `Neen’. Men lette erop dat Mozarts muziek zich omgekeerd evenredig verhoudt tot zijn leven, waarin weinige lichte perioden afwisselen met vele donkere! `De stralen der zon verdrijven de nacht’ hoort men aan het slot van de Zauberflöte Het spel mag en moet nog verder gaan of opnieuw beginnen Maar op een of andere hoogte of diepte is het aan de winnende hand of al gewonnen. Evenwicht en dus onzekerheid en twijfel zal men in Mozarts muziek nooit waarnemen. 1 `Mozart’, p. 45.
Mozarts muziek is die van het werkelijke leven met z’n gespletenheid; maar desondanks is er in deze muziek, tegen de achtergrond van Gods goede schepping, een voortdurende beweging van het donker naar het licht en nooit omgekeerd (vandaar dat men altijd spreekt van haar onweerstaanbare charme). Bij Mozart geen vlakheid, en ook geen ondiepten. Hij maakt het zich niet gemakkelijk. Hij laat zich echter ook niet gaan, hij veroorlooft zich geen excessen Hij bepaalt slechts de grenzen, hij zegt hoe alles is. Daarin is zijn muziek schoon, weldadig en ontroerend.. 2 `Mozart’, p. 23.

In een Dankbrief aan Mozart, die kort tevoren door een Zwitserse krant gepubliceerd was, schrijft Barth:

Met uw muzikale dialectiek in de oren kan men jong zijn en oud worden, werken en uitrusten, blij en treurig zijn, kortom: leven U weet echter nu nog beter dan ik, dat daarvoor nog meer nodig is dan zelfs de beste muziek Maar er bestaat muziek, die de mens (achteraf en terloops) daarbij helpt, en andere, die dat minder doet Uw muziek helpt..?3 `Mozart’, p. 12.
Het vermoeden dat ik in dit opzicht koester, heb ik eenmaal zó onder woorden gebracht. Ik ben niet geheel zeker of de engelen, als zij God verheerlijken, Bach spelen; wel ben ik er zeker van dat zij, wanneer zij onder elkaar zijn, Mozart spelen, en dat Onze Lieve Heer ze dan toch ook bijzonder graag hoort. 4 `Mozart’, p. 13.