De Linie over Barth

Gesprek met Barth

“De Linie” en Barth

Uit het gesprek van dr J.L. Witte S.J. met Karl Barth, zoals het in “De Linie” is weergegeven:

Ons gesprek begon zuiver theologisch: over het wezen van de zonde. Bij iemand als Barth geen slecht begin. Zijn geloof in het radicale en totale bederf door de zonde bepaalt geheel zijn systeem. De zonde is voor Barth een volkomen mysterie, niet alleen in zijn wezenstrekken, maar zelfs in het feit, dat het is. Hij ziet het kwaad niet als een schuldig ontbreken van het goede door de slechte keuze, die de mens doet met zijn vrije wil, maar: het is er, dat is het enige, dat we kunnen zeggen.

Hij zegt, reformatorisch doorredenerend, dat die de zonde zo verwoestend is, dat er voor God geen enkel aanknopingspunt in de zondige mens meer overblijft. En daarom kan er geen innerlijke rechtvaardiging zijn in de katholieke zin, en vooral: daarom kan er geen enkele medewerking zijn van de mens in het verlossingswerk.

-Dat heb ik bovenal tegen de katholieke kerk, zegt Barth, die leer over de medewerking van de mens, van Maria vooral, in het werk der verlossing. Maria medeverlosseres, dat is mij een gruwel. Niet: Jezus en Maria, maar Jezus alléén!

-Vanuit uw opvatting begrijp ik nu wel, dat u de katholieke kerk beschouwd als uw persoonlijke vijandin, maar het heeft mij en vele niet katholieken in uw rede toch pijnlijk getroffen, dat de sprak van “Angeblich Christentum” en “ausgerechtnet Rom und Moskou”, die elk contact met de Wereldraad weigeren. U vermoedde toch wel, dat men Moskou onmiddellijk zou associëren met “het communisme” en niet slechts aan de russisch-orthodoxe kerk zou denken?

Inderdaad, zegt Barth ronduit, ik zie daar ook verband tussen. Ik heb steeds overeenstemming gevoeld tussen katholicisme en communisme. Beide zijn totalitair: ze leggen beslag op héél de mens. Beide redeneren vanuit een tevoren gesloten cirkel. Het communisme gebruikt ongeveer dezelfde organisatorische methoden (geleerd van de jezuïeten!). Beide leggen overeenkomstige nadruk op het zichtbare. Maar het gevaarlijkste voor het protestantisme is het katholicisme. Het communisme gaat voorbij, het katholicisme blijft.

Nu drongen wij echter aan:-Wanneer u zo oordeelt over de katholieke kerk, meent u dan, dat de Wereldraad van Kerken zich zal moeten ontwikkelen tot een anti-rooms blok? Een glimlachje, toen hij letterlijk zei: “Leider ist es das nacht!”

Voor ieder, die weet welk een dominerende plaats Barth innam op het congres en welk een ongelofelijke invloed de volgelingen van Barth in de Wereldraad wisten te bereiken, zijn deze woorden veelbetekenend. Wij wierpen nog op, dat Anglicanen en Grieks-Orthodoxen toch heel wat milder oordeelden over de katholieke kerk.

-Och wat, zei Barth, ik ken de katholieke kerk beter dan die sentimentele Amerikanen en die mystieke Florovsky (de intellectuele leider der Grieks orthodoxen). Ik weet, dat de katholieke kerk niet tevreden is met een plaatsje naast de anderen. Als ik paus was, zou net zo gehandeld hebben als de katholieke kerk nu deed.

(In de Waagschaal, 3e jaargang, nr. 48. 24 september 1948)