Het eerste gebod als theologisch axioma
HET EERSTE GEBOD ALS THEOLOGISCH AXIOMA
(voordracht gehouden in Kopenhagen op 10 Maart en in Aarhus op 12 Maart 1933 door Karl Barth) 1
[Na machtsovername van Hitler op 30 Januari 1933 achtte Barth de tijd gekomen om te breken met Friedrich Gogarten, tot dan toe mede-redacteur van het tijdschrift ‘Zwischen den Zeiten, welke breuk in oktober van datzelfde jaar zijn beslag kreeg. Reeds in de twintiger jaren noemde Barth diens denken een grond voor het nationaal socialisme. In het kort nadien gepubliceerde geschrift ‘Theologische Existenz heute’ dat nog als ‘Beiheft’ van ZwdZ verschijnen zal, komt Barth in frontale botsing met de ‘Duitse christenen’. Daarin schrijft hij: ik voeg niets nieuws toe aan wat ik ook voorheen altijd gezegd heb: ‘dat wij naast God geen andere goden kunnen hebben, dat de Heilige Geest van de Schrift volstaat om te kerk in alle waarheid te leiden en dat de genade van Jezus Christus genoeg is voor de vergeving van onze zonden en de ordening van ons leven’. 2 Op 1 Juli stuurt Barth een exemplaar van dit geschrift naar Adolf Hitler. 37.000 exemplaren werden door de Kaiser Verlag verspreid totdat zij in Juli 1934 in beslag werden genomen. De voordracht: ‘het eerste gebod als theologisch axioma’ die hij in Maart 1933 in Kopenhagen en Aarhus hield, moet volgens hem worden gezien als de nieuwe grondslag waarop kerk en theologie na de machtsovername van Hitler voortaan moesten staan. Nu is het zaak dat er duidelijkheid komt met betrekking tot de nieuwe goden: existentie, orde, staat en volk. Zij kunnen niet als nieuwe openbaringen doormiddel van het verraderlijke ‘en’- teken worden toegevoegd aan de openbaring van de Schrift. Al deze wegen voeren uit eindelijk naar Rome. Daarom het uitvoerig excurs over de nieuwere protestantse theologie.‘Gij zult geen andere goden naast mij hebben’ is gebod en axioma tegelijkertijd. Het is het eerste gebod van de Exodusgod, de bevrijdergod van Israël. Het ‘staat geschreven’! Het artikel proclameert de enigheid van de God der openbaring, niet als theorie, maar als het zich verheffen van één bijzondere God, de deus ecclesiae, uit de veelheid van onbetwistbaar erkende goden, waaronder de ‘volksnomos’ die bij de Duitse christenen grote populariteit genoot. De exclusiviteit van de God van de bijbel ontkent niet het bestaan van andere goden, maar verbiedt hun bestaansrecht. Met dit verbod viel een beslissing, waar kerk en theologie niet meer onderuit kunnen.]