COMMENTAAR (Naar een Byzantijns Europa)

De Nederlandse regering heeft er nog steed niet mee ingestemd om mee te doen met bombardementen op het Libische regeringsleger. Dat lijkt me heel verstandig. Waarschijnlijk waren de eerste bombardementen nog wel gerechtvaardigd omdat ze een bloedbad in Benghazi voorkwamen. Maar met de openlijke training en bewapening van de rebellen doen de Engelsen en Fransen actief mee aan een burgeroorlog. Als Nederland mee zou doen, zou het niet alleen het VN-mandaat overschrijden. Het zou onherroepelijk  betrokken raken bij een nieuw oeverloos project van nation-building vanuit de loop van het geweer.

Ongetwijfeld heeft de golf van nationalisme die over ons land spoelt de argumenten om niet mee te bombarderen kracht bij gezet. Dit nieuwe nationalisme vormt de kracht die een definitieve breuk kan maken met het buitenlandse beleid van de afgelopen vijftig jaar. Ontwikkelingshulp en later ook militaire interventie stonden in dienst van een geseculariseerd-christelijke toekomstverwachting. Met enige hulp zouden landen in de Derde Wereld zich ontwikkelen. In plaats van een wereld die verdeeld was in arm en rijk zou er één wereld ontstaan. Aldus zou er een geseculariseerde versie van het koninkrijk Gods ontstaan. De opkomst van de radicale Islam heeft de onhoudbaarheid van dit geseculariseerd-christelijke toekomstbeeld aan het licht gebracht. De radicale Islam liet zien dat er groepen zijn die op geen enkele manier willen meedoen aan dit project en vijandig staan tegen de hele Westerse cultuur. Er kwam zicht op een gordel van staten van Pakistan tot in Midden-Afrika die er niet in slagen tot goed bestuur te komen. Het leidde in Nederland ook tot een nieuwe trots op de eigen cultuur en de eigen instellingen die er wel in slagen voor recht en welvaart te zorgen.

Het is verleidelijk om in deze tijden van nationalisme terug te keren tot een vooroorlogs isolationisme. Veeleer moeten we overschakelen op een Byzantijns model. In de laatste 500 jaar van zijn bestaan was het Byzantijnse rijk niet veel groter dan Turkije. Toch had het een enorme invloed doordat het een centrum van wetenschap, geloof en cultuur was. Deze soft-power is een voorbeeld voor Europa. Een cultureel, wetenschappelijk en godsdienstig bloeiend en zelfbewust Europa, dat op allerlei manieren vreedzaam de hand uitsteekt naar intellectuelen en ondernemers in de falende staten, kan op den duur bergen verzetten. Op deze manier combineren we compassie met het bewustzijn dat wij niet Gods koninkrijk vestigen.

Voorwaarde voor zo’n Byzantijnse politiek is dat Nederland en Europa investeren in deze bloei. De huidige golf van nationalisme die over Nederland spoelt komt vooralsnog niet verder dan variaties op het liedje ‘Ik hou van Holland’. Maar de terechte trots die daar achter zit moet positief aangewend worden om de eigen bronnen van cultuur, geloof en wetenschap te herontdekken en verder te ontwikkelen.

Coen Wessel