ZACHTMOEDIGE REVOLUTIE

Vrijdagmiddag 11 mei lopend langs de kolossen van de Zuid-as in Amsterdam, glanzend en glitterend van glas en staal, stuit ik op de zwerfkei van Karel Sijmons, de Thomaskerk. Van binnen een tent met golvend dak, als door de wind bewogen; wél met een borstwering voor woord en toon, er zal geluisterd worden; daarvóór op stoeltjes in rijen geschaard de mensenkinderen, deze middag de vrienden van Bert ter Schegget. Hij zou tachtig geworden zijn komende zomer, maar dat maakt weemoedig in plaats van zachtmoedig; dat laatste zal het sleutelwoord van deze middag worden. ‘Zachtmoedig revolutionair’ staat op de flyer die op de stoeltjes ligt, onder de ook zachtmoedige portretfoto van Bert; met daarbij het citaat: ‘Over de utopie moet je zingen, over de praktijk moet je strijden.’

Er werd niet gezongen noch gestreden, maar wel gemusiceerd en gesproken en hoe! Ad van Nieuwpoort gaf meteen in zijn welkomswoord alle ruimte voor Ter Schegget door hem aan te halen met de woorden: “De kerk kan zonder onnodige angst en overbodige zorg onder ogen zien dat zij veroordeeld wordt tot marginaliteit. Daar hoort zij immers thuis, niet in het midden van de macht, maar in de marge, in de kantlijn. De kerk mag rustig een minderheid zijn. Ook in het oude Israël was de Kahal van JHWH immers een kleine profetische minderheid in een volk dat in overgrote meerderheid de Baäls diende. De kerk van het christelijk getuigenis is juist de ontmaskering van de religieuze vervreemding en de opheffing van de baäldienst om op die wijze de weg vrij te maken voor de dienst der liefde. Een machtsgericht denken en erbij horende zorg om de klandizie maakt haar monddood. Het zou nog wel eens kunnen zijn dat juist een minderheidsgemeente in haar zogenaamde onmacht de volmacht om getuige te zijn beter kan vervullen.’ Het ruime honderdtal bijeen, van links tot rechts, van Rooms en Bonds, kent deze woorden al wel, maar toch klinken ze telkens tot troost en bemoediging.

Zachtmoedig, zo ziet Wilken Veen er zelf ook uit, de schrijver van het boekje dat wordt aangeboden: ‘De zachtmoedige revolutie in het denken van de theologie van G.H.ter Schegget’. Maar ik geef het je te doen de theologie van Ter Schegget te beschrijven in het klein bestek van nog geen 80 bladzijden, dat vergt vasthoudendheid. Wat dat heeft opgeleverd, daarover zal nog in dit blad geschreven worden. Christelijke ethiek ontspruit in ieder geval aan de overdenking van de utopie, de stad der toekomst en is vol van consequenties van wat wij menen te moeten vernemen van de Stem van de overkant. Strijdbaar en dus zachtmoedig, zegt Petrus in zijn eerste brief. Wilken zat eens midden in de nacht rechtop in bed en riep uit: ‘De zweep erover, Bert!’ Maar Bert deed het niet. Het gaat er niet om de tegenstanders een kopje kleiner te maken, maar om de tegenstand te weerstaan. Zo werd verwezen naar de legende van rabbi Chanina ben Teradion, op het eind van het boek ‘De laatste der rechtvaardigen’: toen de zachtmoedige rabbi, gewikkeld in de rol van de Thora door de Romeinen op de brandstapel werd geworpen, omdat hij de Wet had onderwezen, vroegen zijn leerlingen hem: wat ziet ge? en de rabbi antwoordde: ik zie het perkament dat brandt, maar de letters vliegen weg. Wilken Veen heeft als drie belangrijkste thema’s in de theologie van Ter Schegget gevonden: geweten, gebed en gemeente. Het gebed is het hart van de ethiek, maar bij het geweten begint het en op de gemeente loopt het uit, want daar zal het moeten gebeuren, dat is de leerschool van het geweten en het huis van het gebed.

Het eerste boekje werd aangeboden aan de dochter van Ter Schegget, Elfriede, tot haar verrassing. Zij kwam later aan het woord in een zeer indringende weergave van haar verkenning van de theologie van haar vader. Zij schreef de auteur eerder een lange brief als reactie op de proefdruk van het boekje. Voor In de Waagschaal zal zij dit omwerken tot een kort artikel. Zij bekende niet alles van a tot z van hem gelezen te hebben, maar wel gehoord via de viva vox.

Een intermezzo, tussenspel, wat direct herkend werd als van het hoogste niveau, klonk als een onderstreping van de kunstvaardigheid van de theologie: Heiko ter Schegget, de zoon, fluit, samen met Jaap Zwart, orgel, zachtmoedigheid is sierlijk, vrolijk en sterk.

Vorig jaar werd de G.H.ter Schegget Stichting opgericht die de intelectuele nalatenschap van Bert beheert. De relatie tussen zijn theologie en de maatschappelijke en politieke realiteit speelt daarbij een belangrijke rol. Deze relatie is essentieel voor zijn werk en bepalend voor de betekenis ervan voor de huidige samenleving. Herman Noordergraaf is de voorzitter. In het comité van aanbeveling zitten o.a. Aantjes, Jurgens, Oosterhuis, De Kruijf en Pronk. Wel allemaal mannen. Op vrijdagmiddag 16 november is er, weer in de Thomaskerk, een symposion, ter gelegenheid van zijn tachtigste verjaardag: ‘Is een andere wereld mogelijk? Ter Schegget en verder… ‘. Men kan terecht via de postbus van de stichting nr 3925 1001 AS Amsterdam en bij www.ghterschegget.nl en info@ghterschegget.nl“>info@ghterschegget.nl.

Een bijzonder tweede intermezzo sloot deze middag af, weer subliem fluitspel en dit keer ook een improvisatie op het orgel op de letters van ‘Schegget’ in noten omgezet, zoals Bach dat doet, verrukkelijk.

Er werden na afloop zeer veel boekjes verkocht in de hal van de Thomaskerk. Het is deel 6 van een serie waarin o.a. verschenen inleidingen op Bonhoeffer, Romero en Miskotte. De gegevens van deel 6 zijn ISBN 90 5263 238 4, uitgeverij Narratio. Prijs 7 euro.

De pastor loci, Van Nieuwpoort liet mij nog even zien dat het theatertje van de Thomaskerk er nog professioneler uitziet: de trap is vernieuwd, evenals de verlichting en men heeft via Marktplaats.nl 180 theaterstoeltjes kunnen aanschaffen! In het seizoen 07/08 gaan ze daar van start met een nieuw progamma!

S.L.Schoch