GELOOF ANDERS Tussenstand

In het vorige nummer startte ik de actie “Geloof anders”. Ik noemde 17 namen van theologen en kerkmensen die het geloven en de kerk in Nederland de afgelopen 100 jaar veranderd hebben. Ik deed dat naar analogie van het succes van dergelijke actie in het programma De wereld draait door (DWDD). Het heeft ook een serieuze ondertoon. In de lijstjes van DWDD komen geloof en kerk niet meer voor. Iets meer ‘trots’ mogen we als gelovigen toch wel hebben. We kunnen mensen noemen, die wel degelijk Nederland hebben doen veranderen. Vandaar mijn lijstje.

Verschillende lezers hebben gereageerd. Daaruit blijkt dat het lezerspubliek van In de Waagschaal tamelijk eigenzinnig is. Ik had gevraagd om twee namen in het lijstje te schrappen en daar twee anderen, gemotiveerd, voor in de plaats te zetten. Een enkeling hield zich daaraan. De meesten noemden wel mensen die zij misten, maar ontliepen de uitdaging om ook namen te schrappen.

Wat bij de acties van DWDD gebeurde, gebeurde ook nu. Er werden namen genoemd van theologen en kerkmensen, die ongetwijfeld op hun gebied tot grote prestaties kwamen. Daar gaat het in dit lijstje evenwel niet om. Het gaat om theologen en kerkmensen die door hun optreden, hun denken, kerk en geloof veranderd hebben.

Om deze reden in dit nummer een tussenstand. U krijgt nog een keer de kans om aan het lijstje namen toe te voegen, maar dan ook om namen te schrappen. Daarbij dient u wel te vermelden wat uw motivering is. Van belang daarbij is dat u de verandering in het geloof en van de kerk aangeeft die de door u voor gedragen persoon bewerkstelligd heeft.

Wat is het resultaat na de eerste ronde?

Onomstreden zijn tot op dit moment de volgende genomineerden. H. Kraemer, K. Strijd, H. Kuitert, K.H. Miskotte, F. H. Breukelman, J. Eijkman, C. Halkes, W.A. Visser ’t Hooft, W.M. Bekkers, F.O. van Gennep. Voor de motivering hen in het lijstje op te nemen, verwijs ik naar het vorige nummer van In de Waagschaal.

Wie werden genoemd om vervangen te worden?

K.H.E. Gravemeijer. Ofschoon zijn belang voor de kerk ingezien wordt, stelt een lezer voor hem te vervangen door J. Sperna Weiland ‘omdat hij zocht naar nieuwe wegen in de theologie en daarin verder ging in het spoor van Bonhoeffer’.

G.C. van Niftrik. Voorgesteld wordt hem te vervangen door O. Noordmans.

J. Monteban. ‘Hij was slechts één van de 18 en niet de aansprekende leider’ stelt één van de lezers. Hij stelt voor hem in de plaats J.J. Buskes. ‘Hij gaf bijbels-evangelische onderbouwing van het democratisch socialisme en doorbrak kerkelijk institutionele traditie met diensten voor arbeiders in seculiere ruimten en was voorloper van media-aandacht voor rol van het geloof in de samenleving. Ook een andere lezer kandideert Buskes, zonder evenwel aan te geven wie dan voor hem moet wijken. ‘Hij zag kans de theologie, het goud van Barth, om te zetten in kleingeld waarmee je op straat terecht kunt’. Ook wordt voorgesteld Monteban te vervangen door G.H. ter Schegget, ‘die de humanistische traditie(s) betrok en integreerde in zijn theologisch vertoog en daarmee de scheiding tussen christelijk en humanistisch spreken kwa taalgebruik overbrugde’. Weer een andere lezer stelt voor hem te vervangen door O.
Noordmans.

Bas Plaisier. Voor hem in de plaats wordt H. Berkhof genoemd. ‘Hij heeft zich ingezet het evangelie verstaanbaar te maken’. Een ander noemt in zijn plaats Willem Banning en wel ‘om zijn inzet vanuit religieus socialistische en vrijzinnige inspiratie voor een Christusbelijdende volkskerk en zijn promoten van de godsdienstsociologie in het belang van pastoraat en kerkelijk beleid’.

M.J. Faber. Zonder verdere toelichting wordt in plaats van hem A.A. van Ruler genoemd.

J. Gijsen. Verschillende lezers stellen voor hem van het lijstje af te voeren. Hij was meer vaardig met de slopershamer, dan met troffel en specie. Een ander: ’Hij was alleen maar reactionair’. Voor hem in de plaats worden Willem Barnard en C.W. Mönnich genoemd. Over eerste wordt gezegd: ‘hij heeft zoveel schoons geschreven voor het Liedboek alsmede, onder veel meer, overpeinzingen bij de Bijbel die aan kracht niets hebben ingeboet’. ‘Hij heeft een nieuwe spiritualiteit in het leven geroepen’. Over Mönnich: ‘de erudiete, scherpzinnige theoloog en cultuurkenner uit de (vrijzinnige) Lutherse traditie’. Een andere lezer wil Gijsen vervangen door Huub Oosterhuis, ‘om zijn moedige en poëtisch-liturgische vormgevende bijdrage aan modern geloofsbeleven’.

P. Smits. Hij heeft te weinig brede bekendheid gekregen. Hij dient volgens een lezer vervangen te worden door Hans Visser. ‘Hij bracht de menswaardige positie van gemarginaliseerden in de samenleving op indringende wijze onder aandacht van kerken en overheden’.

Uit de reacties blijkt dat lezers moeilijk kunnen kiezen. Verschillenden noemden nog namen, die ze eigenlijk wel in het lijstje wilden hebben, maar uiteindelijk toch afvielen. Dat overkwam W.G. Overbosch, F. Boerwinkel, K. Hendrikse, K.E.H. Oppenheimer, H.M. van Randwijk, G. van der Leeuw, Hebe Kohlbrugge en E.H. Wieringa (medewerker ‘De nieuwe kern’). Verder kwam er nog een suggestie binnen om ook een plaatsje in te ruimen voor ‘de gewone gelovige’.

Kortom, het is nog te vroeg om de redactie te vragen een oordeel te vellen. U als lezers krijgt nog een kans. U kunt nog namen voordragen die wat u betreft zeker op het lijstje thuishoren. U mag maximaal twee namen noemen, maar dan moet u ook aangeven welke twee namen van het lijstje geschrapt moeten worden. In een volgend nummer krijgt u opnieuw een overzicht. Uw voorstellen zullen uiteindelijk aan de redactie voorgelegd worden, die dan een keuze maakt, waarover verder geen correspondentie meer mogelijk is. U kunt uw voorstellen sturen naar polhuis@kpnplanet.nl.

At Polhuis