COMMENTAAR (De preek van het jaar)

Ja, de preek van het jaar! Ik ga niet uiteenzetten waarom ik tegen een dergelijk ‘goddeloos’ project ben. Ben ik dat eigenlijk wel? Stel je voor, dat je op zaterdag de kans krijgt om voor een paar honderd rand- en buitenkerkelijken tien minuten uit het Woord Gods te mogen putten. In een heuse kerk, speciaal voor dat doel afgehuurd, met een van tevoren opgegeven thema! Paulus moest het met minder doen. Natuurlijk, dit tart alle lessen homiletiek. Maar dat doet een ‘uitvaartplechtigheid voorafgaande aan de crematie’ ook. Daar, op Moscowa, waar Gunning ligt begraven, verkondigen wij toch ook de opstanding van onze lieve Heer tussen het vioolconcert van Bruch en ‘We are the champions’ van Queen door. De ware kunst van de regie, is haar uit handen durven geven. Is een goede preek überhaupt ooit iets anders, dan het dankbaar aanvaarden van het onvoorzien geboden goddelijk moment? Hoe dan ook: wie de preek terugbrengt tot een binnenkerkelijk vertoog, moet niet gaan klagen over de ik-gerichtheid van onze geliefde PKN. Laat het Woord van God, en niet enkel Kerkinactie, onze uitvalsbasis zijn.

Willem van der Meiden heeft een prachtig boekje geschreven over Miskotte: Om de kracht van het weerwoord (Narratio). Het wil op een informatieve en vlotte wijze Miskotte neerzetten in pakkende citaten. Dat paart de noodzaak van een vlotte pen aan een volkomen beheersing van de stof én het lef van een eigen interpretatie. Van der Meiden heeft deze dingen, en zo word je als lezer opnieuw bepaald bij die kolos die Miskotte was. In een voorafgaande leeswijzer adviseert Van der Meiden om Miskotte te lezen ‘vanuit het midden’, dat wil zeggen vanuit zijn predikantschap in Haarlem en Amsterdam (1930-1946). Het lijken zijn meest gelukkige jaren te zijn, waarin de politieke omstandigheden hem brengen tot een actuele interpretatie van de Schrift, waarbij hij tot een geheel originele lezing van ‘de Europese mens’ komt, die staat voor de keuze tussen ‘Edda’ of ‘Thora’ – die mens, die hij zelf ook was. ‘Herkenning’ zou wel eens het sleutelwoord van zijn theologie kunnen zijn, zo is de overtuigende conclusie van dit boekwerk. Daarin blijft Miskotte voorbeeldig, dat hij zijn tijd werkelijk wilde begrijpen en daarvoor, tot verbazing van de omstanders, uitgerekend in het bijbels ABC zijn instrumentarium vond. Over het Woord als uitvalsbasis gesproken en de naar binnen gekeerdheid van de kerk – Miskotte kon er over meepraten. Wat betekent het overigens voor ons geloof dat God vooral gedijt in crisis-situaties, zoals iedereen weet?

Nee, ik zie het weer helemaal zitten. Want wie zijn de winnaars van de preekwedstrijd van het jaar? Twee verre leerlingen van Miskotte, ben ik zo vrij om te beweren. Abeltje Hoogenkamp die er met de publieksprijs vandoor ging, is een directe leerling van de Amsterdamse School. Jurgen van de Herik, de officiële winnaar, schreef ooit een boekje over Kleijs Kroon. Misschien mag je wel eens denken dat je breekt met je theologische bagage. Maar dat gaat zomaar niet. God gaat zijn eigen weg. En zo Kornelis Heiko Miskotte.

WtB