Het verhaal van een megafraude bij ABN/AMRO
HET VERHAAL VAN EEN MEGAFRAUDE BIJ ABN AMRO BANK
Ook soldaten kwamen hem vragen: ‘En wij, wat moeten wij doen?’ Tegen hen zei hij: ‘Jullie mogen niemand afpersen en je ook niet laten omkopen, neem genoegen met je soldij.’ (Luc. 3:14)
De hoofdpersonen uit het boek van Julian Barnes, The sense of an ending, en dat van Cees van Lotringen, Eén van de jongens, lijken veel op elkaar. Het boek van Julian Barnes, het beste boek dat ik dit jaar gelezen heb, vertelt hoe de hoofdpersoon in zijn geheugen zijn leven tot een sociaal wenselijk verhaal heeft gemaakt. Zijn eigen rol in het drama, dat heeft geleid tot de zelfmoord van zijn schoolvriend, ontkent hij, zelfs op het moment dat hij met de harde werkelijkheid wordt geconfronteerd.
Hij wil empathie van zijn ex-vrouw, ex-vriendin en dochter. De bevestiging dat hij eigenlijk wel een prettige man is. Zelfs als in het tweede deel van het boek de feiten duidelijk worden, ook voor hem zelf, blijft hij zijn ogen sluiten voor de werkelijkheid. Totdat het geheugen opzij wordt gezet door harde feiten. Zoals een van de hoofdrolspelers het zo treffend zegt: “Geschiedenis is die zekerheid die wordt geproduceerd op het punt waar de imperfecties van het geheugen en de ontoereikendheid van documentatie elkaar raken”.
Toen ik deze zomer op vakantie was, werd ik gebeld door een oud-collega. Serge Bakker, onze voormalige baas, zat op de bank bij Knevel en Van den Brink en vertelde hoe hij een kleine misstap had begaan. Voor deze misstap was hij gestraft en, zo leek hij te suggereren, het werd tijd voor een portie vergiffenis. Naast hem zat Cees van Lotringen, een journalist die het levensverhaal van Serge had opgetekend. Van Lotringen had de kaskrakers De prooi en De vast-goedfraude, geschreven door oud-collega’s bij het Financieele Dagblad gelezen en zag in het verhaal van Serge Bakker een business opportunity. Of zoals Van Lotringen zichzelf afficheert: journalist, uitgever, schrijver, maar bovenal een ondernemend mens. Van Lotringen vraagt zich af wat iemand beweegt om alles in de waagschaal te stellen om zich iets toe te eigenen wat hem niet toekomt. Volgens Serge waren er een paar vage kennissen die zeiden “Wij denken ook aan jou”, en die vervolgens een som geld stortten op een rekening, die toevallig op zijn naam stond. Zijn bijdrage was voornamelijk passief. Eén keer bijten in de appel en de zondeval uit het paradijs was een feit. Lekker griezelig. Het kan u en mij ook overkomen, zoals mijn ouders vreesden dat één keer gebruik van hasj zou leiden tot heroïneverslaving.
Het verhaal over Serge Bakker leest als het eerste deel van het boek van Barnes; de geschiedenis van Serge wordt beschreven aan de hand van zijn selectieve dossiers en geheugen. Waar dit boek schromelijk in tekort schiet is de toets met de beschikbare documentatie. De waarheid ligt op het snijvlak van de imperfecties van het geheugen en de ontoereikendheid van de documentatie. De documentatie heeft Van Lotringen niet onderzocht. De processtukken zijn aanwezig waaruit blijkt dat Bakker, lang voordat hij het grote geld van de Amerikanen toucheerde (“de mensen die ook aan hem dachten”) samen met zijn vrienden Van der Krabben en Sanders de Amro Bank 2 miljoen lichter maakte; hoe hij samen met zijn vrouw een rekening in Luxemburg opende om een deel van het gestolen geld te stallen en hoe hij zijn kinderen toegang gaf tot deze rekening. Bakker heeft ongeveer 10 miljoen contant opgenomen, die hij deels in kunst en antiek heeft omgezet. De rest heeft hij (waarschijnlijk) verstopt en heeft hij nooit teruggegeven.
Volgens de schrijver wilden oude vrienden Bakker niet meer zien en ging zijn huwelijk kapot. Zijn vrouw en hij gingen uit elkaar zodat de belastingdienst en de bank (de bestolen partijen) het nakijken hadden. De kunst en antiek gekocht met het gestolen geld ging in de echtscheiding naar mevrouw Bakker. Hijzelf bleef na de scheiding een tijdlang thuis wonen, geen marriage of convenience maar een divorce of convenience. En Bakker loopt nog gewoon op de Hilver-sumse Golfclub rond, met zijn oude vrinden.
Het boek van Van Lotringen is, samenvattend, een journalistieke prul.
Bas de Mik
Mr drs B.B. de Mik is docent belastingrecht aan de VU Amsterdam