De hoge bergen zijn voor de steenbokken

Psalm 104:18

De Franse minister van sportzaken heeft de alarmbel geluid. Drieënvijftig slachtoffers vielen er in de Franse alpen in het afgelopen skiseizoen. Zevenenveertig van hen waren recreatieve skiërs en snowboarders. Verschillenden waagden zich buiten de aangegeven pistes. Een gids, geïnterviewd naar aanleiding van het overlijden van een 48-jarige collega en diens 31-jarige protégé merkte nuchter op: ‘de mens moet zich leren aanpassen aan de berg – andersom gaat nu eenmaal niet’.

Ook op de Mount Everest verongelukten nooit eerder zoveel alpinisten als in het afgelopen jaar. Dit kalenderjaar staat de teller al op vijftien. ‘Het is tegenwoordig druk op weg naar boven’, zo vertelt een van de gidsen. ‘Er zijn wereldwijd genoeg geoefende bergbeklimmers die er zo’n 80.000 Euro voor over hebben om hun leven te wagen en deze berg der bergen te bedwingen’.

Wat drijft de mens toch? Wat maakt die ervaring zo thrilling – ik kies bewust dat populaire woord omdat men er een reminiscentie aan de terminologie van Rudolf Otto in kan ontdekken. Is het nog altijd het numineuze waaraan we in de bergen, maar bijvoorbeeld ook bij het diepzeeduiken, raken? God is tegenwoordig…. laat nu alles zwijgen….. alles in ons voor hem neigen (Gez. 323:1)? Of gaat het hier juist om fysieke grensverlegging en menselijke zelfverheffing, overmoed en machismo?

Wat opvalt in psalm 104 is de orde die er met de wereld gegeven is. Alles heeft er z’n eigen plaats. En tegelijk schildert de psalm geen rust – rust die wij zo vaak in de natuur zoeken. In de schepping is het juist een en al beweging. De werkelijkheid wordt alleen door Gods daden gedragen!

Verder valt op dat al het geschapene niet alleen een eigen plek, maar ook een eigen grens toegewezen krijgt: de ooievaar maakt zijn woning in de kruin van de boom, boven de nesten van de andere vogels. De steenbok leeft weer in hogere sferen dan de klipdas, enz.

Nu moeten we niet te snel zeggen, dat de mens, gesitueerd in de laagvlakte, in de hoge bergen dus niet thuis hoort. In de bijbel verkeert David zelf tussen de steenbokken (1 Sam. 24). Er staat te lezen, dat David zich met zijn mannen schuil hield bij de Steenbokkenbron Engedi. Daar komt Saul hem met drieduizend uitgelezen mannen zoeken. Maar nergens staat dat David daarin zondigt……

Toch meen ik dat wat er nu met alpinisten in de hoge bergen gebeurt veel verder gaat. Hier houdt niet een mens zich schuil bij de steenbokken, gevlucht voor het kwaad. Hier verdringt de mens de steenbokken en krijgt in het omverwerpen van de geschapen orde zelf iets van het kwaad.

Het doet denken aan de aboriginals en hun Uluru – voorheen Ayers Rock. In de mythologie van de aboriginals is het beklimmen van die heilige berg taboe. Zij leren juist door vanuit de laagte tegen de berg aan te kijken de waarden van het leven. Die benadering geeft wel geweldige spanningen met de vele toeristen die o.a. naar Alice Springs komen om deze monoliet te beklimmen en alles ‘van boven’ te bekijken. Zouden ze werkelijk meer zien? De laatste jaren schijnt het aantal klimmers echter af te nemen. Omdat sommigen zijn overleden na de zware klim – en ook uit respect voor de godsdienst.

Nu kent het christelijk geloof geen heilige bergen. Maar wordt het niet de hoogste tijd om maar eens opnieuw te proclameren, dat de hoge bergen voor de steenbokken zijn? En dat het – net als bij Petrarca – er niet om gaat dat wij op de toppen onze ogen uitkijken, maar dat we naar binnen leren kijken? Er is toch een hoger doel dan de hoogste top of de meest maagdelijke piste? Begint en eindigt psalm 104 – net als de voorgaande trouwens –niet daarom met: ‘loof de HEER, mijn ziel’ ?

Wat de mens drijft? Ik weet het niet en te vaak denk ik:ik begrijp het niet. In het spoor van de psalm zoek ik het – met woorden van Hedwig Speliers – hierin:

te liggen in de vouw der woorden –

op een steenworp van de dingen

begint een alfabet van binnen

het zingen van een inwaarts lied

Peter Verbaan