HET ACTUELE BELIJDEN VAN DE WARC: ons ten voorbeeld

Eigentijds en ongewoon

‘Today we come to make a decicion of faith commitment’. Zo luidt de slotzin van de korte ‘Introduction’ waarmee ‘The Accra Confession’ (13 augustus ’04) zijn ontstellende slotverklaring opent. Onze Protestantse Kerk in Nederland behoort al lang tot deze WARC: de Nederlandse delegatie met o.a. praeses en scriba van onze synode hebben dan ook deze slotverklaring met hun handtekening bevestigd.

Als bewust lidmaat van onze huidige kerk (en als aanhanger van de World Council of Churches sinds Amsterdam 1948) ben ik diep getroffen door de oecumenische betekenis en de actuele inhoud van deze Accra Confession voor het eigentjds en daarom daadwerkelijk belijden van de kerken: geen kerk van Christus kan zich onttrekken aan deze onweerstaanbare inspiratie voor een ingrijpend te veranderen westers levenspatroon van onze gemeenten en in het bijzonder van onszelf, de gewone locale lidmaten.

Deze Confession heeft zo’n onze Oikoumene van Genève ongewone, maar eigen, niet-westerse authentieke inhoud en vorm dat een uitvoeriger congeniale uiteenzetting over de grondslag en de samenhang van theologische, economische en gedragsbepalende aspecten nodig zou zijn. Geen theologische recensie dus, maar een cultuur-sociologische voorlichting over de sociaal-politieke en kerkelijke Umwelt waarin het merendeel van de WARC-kerken verkeren: ontwikkelingslanden in Azië, Afrika en Zuid-Amerika met nog steeds voor ons, westerlingen, onvoorstelbare overal openbare armoede onder grote delen van hun bevolkingen. Anders ontgaat ons de kern van deze Confession: het geloofsgetuigenis aangaande de levende Heer waarmede deze kerken ondanks de onoplosbare bestaansproblemen van honderden miljoenen uitzichtloos armoedelijdende landgenoten Christus Jezus als de Messias van het Rijk prediken en dienen.

Omdat deze kerken het met hun gemeenten –altijd als minderheid in hun landen- sociaal en politiek onmachtig en weerloos redden moeten in staten, die zelf –meestal dictatoriaal geregeerd- mondiaal gezien politiek en economisch machteloos zijn tegenover de westerse economische organisaties die hun maatschappij dominant zijn binnengedrongen. Zij ondervinden daarom onafgebroken aan den lijve de dagelijkse existentiële effecten van die economische dominantie.

Bij hun bezinning op de werkelijkheid van hun volken in het licht van God (zoals in Accra) richt hun pre-occupatie met de noodtoestand van hun armoedelijdende landgenoten zich daadwerkelijk op de mondiale oorzaken en op de noodzaak van gemeenschappelijke inzet als in Hem verzoende volgelingen van Christus Jezus: de bestrijding van die mondiale oorzaken door hun bondgenootschap ten dienste van de door God beoogde gerechtigheid in de volkerensamenleving en aller zorg voor de natuur op aarde. Zij roepen vanuit Accra alle zusterkerken op om zich op dezelfde voet van het evangelie gezamenlijk voor ‘covenanting for Justice’ in te zetten: een mondiale strijd!

Voor onze synode en onze kerkeraden betekent die oproep uiteraard –gezien het S.O.S.-karakter dat de Accra Confession draagt!- zo spoedig mogelijk aan de WARC ‘ja, wij doen van harte mee’ te zeggen (en dat in verklaringen binnen en buiten de kerk bekend te maken!) en dan ook ‘ja’ te doen door gemeenteleden in de strijd in te schakelen en door prediking, catechese en locaal vormingswerk (met goed materiaal) ieder persoonlijk weerbaar te maken voor het radicaal te veranderen, nog gangbare consumentistische levensgedrag: is die westerse overconsumptie niet één van de oorzaken van de mondiale economische dominantie?

De Confession (5 blz.) heeft vier functionele gedeelten: ‘Introduction’ (ontstaansgschiedenis); Reading the signs of the times (analyse van de mondiale maatschappij); ‘Confession of faith in the face of economic injustice’ (op deze situatie gerichte geloofsbelijdenis) en ‘Covenanting for justice’ (het adekwaat beleid en handelen van de kerken in de mondiale samenleving). Essentiële thema’s dus voor zowel theoloog als voor de predikant en het meelevend gemeentelid.

De aard van een actuele belijdenis als deze Accra Confession belemmert mij door het eigensoortige bij geloofsbelijden noodzakelijke taaleigen een theoretisch samenvatting te geven, die in verstandelijke bewoordingen verstaan wil worden. Anders gezegd: om de boodschap van The Accra Confession tot je te laten doordringen is het intensief en meelevend lezen en herlezen van de volledige tekst zelf een eerste vereiste!

Geen papieren opeenhoping van theoretische begrippen en inzichten, maar de beladen taal van een gemeenschappelijk, de heersende machten trotserend, tegenstand overwinnend, creatief gebeuren dat om meebeleven vraagt van gewone mensen in Christus’ lokale gemeenten die –net als de Accra-deelnemers- geïnspireerd door de Heilige Geest, de God van het Verbond als hun Soeverein en Christus Jezus als Heer over hun maatschappelijk leven met hart en ziel willen belijden en conform die belijdenis in hun maatschappij willen handelen. Zo wil de Accra Confession gelezen, herlezen en gevolgd worden.

De aanloop 1997-2004

Toen ik die Confessie –ook de rapporten tussen 1997 en 2004- van de WARC in continentale regio’s gelezen had, wist ik, in beide oren zowel het niet ophoudend schreeuwen horend alsook het luide stamelen van de WARC om Gods Geest en Zijn hulp ‘to believe, repent, reject and covenanting for Justice’ wat me te doen stond. ‘Today we –alle lezers, ook ik- come to take a decision of faith commitment’.

Ik heb die beslissing dan ook genomen en heb een jaar lang praktisch dagelijks er aan gewerkt om aan de alarmkreet van Buenos Aires, London-Colney en tenslotte ‘Accra’ zelf in mijn kleine geestverwante omgeving –ook de Synode- bekendheid te geven (met –tot nog toe- gering ‘succes’).

Enkele punten uit de inhoud

De WARC ziet ‘The signs of the times’ in het schreeuwen van de aan de armoede en aids bezwijkende mensheid in combinatie met de uitputting van de energie-en levensbronnen van onze planeet (Rom.8,22): ‘We live in a scandalous world that denies Gods call for life for all’ (par.6 en 7). De WARC ziet een rechtstreeks verband tussen deze bestaanskrisis van mensheid en aarde met de ontwikkeling van de huidige neo-lberale economie.

Vanuit de bijbelse gerechtigheid en vanuit de positie van misdeelden gezien acht de WARC dit huidige bestel een uiterst complex en immoreel systeem dat op totalitaire macht (‘empire’) berust: het samengaan van economische, culturele, politieke en militaire macht, dat leidt tot de wereldhegemonie van enkele oppermachtige staten die alleen hun eigen belangen beschermen. Deze totalitaire hegemonie ontneemt aan zwakkere staten de eigen regelingen voor de nationale economie en ontmantelt het welzijnsbeleid van de nationale regeringen. Bovendien worden de mensen als handelswaar bekeken en behandeld. Ook de organen van de VN (IMF, WB, WTO) laten zich leiden door bescherming van de kapitaalbezitters. Dit systeem van kapitaalaccumulaties ten koste van de armen is ontrouw jegens God en heet Mammon. ‘Jesus has told us that we cannot serve both God and Mammon’ (Luc.16,13).

Schuldbelijdenis

Voordat zij verklaren dat zij zich inzetten voor een mondiaal verbond om gerechtigheid in de economie en in het beheer van de natuur waar te maken komen de Accra-deelnemers tot een uitvoerige schuldbelijdenis. Ik probeer die in het kort weer te geven, maar hoop dat onze Nederlandse kerken en lidmaten die eigentijdse schuldbelijdenis overnemen vóór zij de Accra Confession beoordelen en beamen. De schuldbelijdenis is vierledig: (1) medeplichtigheid en medeschuld door het bewust of onbewust profiteren van het huidige neoliberale economische mondiaal systeem; (2) ons laten betoveren door de cultuur van ‘consumerism’ en de zelfzucht van het heersend economisch systeem’ (3) onze zonde van misbruik van de schepping en ons falen als rentmeesters voor de natuur’ (4) onze zonde van de verdeeldheid binnen de Reformatie-familie waardoor we tekortschieten in onze opdracht God ten volle te dienen.

Covenanting for Justice

De Accra-deelnemers –en hopelijk ook wij, lezers- trekken dan ook de daadwerkelijke consekwenties: ‘By confessing our faith together, we covenant in obedience to God’s will as an act of faithfulness in mutual solidarity and in accountable relationships. This binds us together to work for justice in the economy and the earth both in our common global context as well as our various regional and local settings’. Zij verwijzen dan naar de verschillende stadia van commitment en ‘action’ waarin hun diverse lidkerken in hun ‘processus confession’ soms al jaren verkeren: ‘we urge them to engage further through education and action: the prophetic task of interpreting this confession to their local congregations’.

Wat moeten die locale gemeenten voor hun ‘covenanting for justice’ in de praktijk doen? De General Council verwijst allen –ook ons- daarvoor naar een kennelijk officieel WARC-orgaan ‘The public issues committee’, dat al eerder een stel ‘recommendations on economic and ecological issues’ voor praktisch werk in locale gemeenten heeft gepubliceerd.

Our commitment

Het is op zichzelf denkbaar om na lezing van deze Accra Confession enige kritische overwegingen over historische en sociologische aspecten te berde te brengen die mogelijk mede bij een analyse van de deplorabele economische situaties in de ontwikkelingslanden (niet alleen in Afrika) een rol spelen (zie At Polhuis in IdW nr.15 van 6 nov. ’04). Men leze dan toch wel eerst het zeer recente (March 2004), internationale doorwrochte onderzoeksrapport ‘A fair globalisation: Creating Opportunities for All’ van de ‘World Commission on the social dimension of globalisation’ (Co-Presidents Halonen, president van Finland en Mkabi, president van Tanzania en 24 deskundigen uit verschilende disciplines, afkomstig uit alle werelddelen). Men ziet dan o.a. dat deze situatie van de ontwikkelingslanden veel ernstiger mis is dan The Accra Confession kort heeft weergegeven en dat de westerse economische organisaties onbehoorlijk misbruik hebben gemaakt van de zwakke politieke, sociale en economische omstandigheden van de diverse ontwikkelingslanden.

Overigens is het vanzelfsprekend dat kerken die, diep bewogen over een wereldschandaal als de mondiale armoede is, een alarmerend S.O.S.-signaal de wereld inzenden, niet gehouden zijn om in hun S.O.S. eerst een uitvoerige historisch, politiek en sociologisch verantwoorde analyse te produceren: immers er moet nu meteen ingegrepen worden!

In dit geloofsbesef van het evangelie dient nu de Accra Confession gelezen te worden, maar dan ook met respect en dankbaarheid beaamd en in de praktijk te worden gebracht.

Onze Synode kan vandaag nog de Oikoumene het overtuigend voorbeeld geven en onze gemeenten en lidmaten tot ‘covenanting for justice’ in de dagelijkse levenspraktijk oproepen!

Wim Kist

P.S. De analyse van The Accra Confession wordt inhoudelijk en economisch aanzienlijk bevestigd door het recent gezaghebbend Statement ‘Alternative Globalisation (20 pag.) dat de AGAPE-studiegroep (38 deelnemers) ter voorbereiding van de komende General Assembly of the World Council of Churches (2006 in Porto Allegre, met het thema ‘God, in your grace, Transform the World’) heeft gepubliceerd (ook op internet). Pas na het schrijven van het bovenstaande kwam dit uitvoerig rapport in mijn bezit. Onze Synode kan na lezing niet langer volharden in haar onbegrijpelijk negeren van de oproep van ‘Accra’ tot ‘commitment’.

(W.K).