‘ZOALS IN DE HEMEL OOK OP AARDE’

Mijn dochters hebben het Onze Vader als kleine meisjes in de kerk geleerd. Het begon destijds gewoonte te worden om dat gebed als gemeente hardop uit te spreken. De kinderen wilden erbij horen en ze leerden het vanzelf, van zondag tot zondag. Zelfs randbewoners van de kerk kennen het gebed des Heren in de klassieke vorm nog uit het hoofd. Alleen al daarom moet de kerk zich wel driemaal bedenken voordat zij die klassieke vorm verlaat. In de PKN is de vorm van de Nieuwe Bijbel Vertaling dan ook nog niet vrijgegeven voor liturgisch gebruik.

Vorm en inhoud gaan hand in hand: van de hemel naar de aarde, van God de Vader naar ons, mensen. Drie beden spreken van de hemel en vervolgens ook drie van de aarde; driemaal ‘Gij-Uw’, dan driemaal ‘wij-ons’. We blikken omhoog naar de Vader in de hemel: uw naam, uw koninkrijk, uw wil; en dan ook naar ons op aarde: ons brood, onze schulden, onze verzoeking en verlossing. Een beetje ouderwets klinkt het ‘worde geheiligd’, ‘kome’ ‘geschiede’ wel, maar is dat zo erg? Onbegrijpelijk is het in ieder geval niet, en zo zit het nu eenmaal nog steeds in vele hoofden en harten. Kan het anders? Bijvoorbeeld ‘Moge uw naam geheiligd worden’? Nee, dat is meer een wens dan een gebed. ‘Laat uw naam…’? Of is dat meer een aansporing? De NBV kiest er wel voor, maar slechts tweemaal. Zo koppelt men de tweede en de derde bede tot een geheel aan elkaar: ‘laat uw koninkrijk komen en uw wil gedaan worden’. Dat de wil van de Vader in de hemel geschiedt, klinkt de vertalers van de NBV waarschijnlijk ook te ouderwets in de oren. Nu verklappen ze echter wel dat Gods wil geschiedt, doordat die wil gedaan wordt. Jammer want het is toch prachtig dat er in het geschieden van Gods wil nu juist ruimte gelaten wordt aan onze daden? Dubbel jammer, want het verband met Jezus’gebed in Getsemané is verdwenen (Matteüs 26:42). Daar spreekt Jezus in verband met de drinkbeker die hij zal drinken precies dezelfde woorden: ‘Uw wil geschiede’. Jezus vult die woorden in met de daad van zijn lijden en sterven. De NBV vertaalt hier: ‘laat het dan gebeuren zoals u het wilt’. Zou men er ook over gedacht hebben de derde bede zo te vertalen? ‘Laat het gebeuren zoals u het wilt op aarde zoals in de hemel’. Bij deze gecursiveerde woorden heeft men even vergeten dat de hele bijbel praktisch altijd over ‘de hemel en de aarde’ in die volgorde spreekt, dat wil zeggen over God en de mensen. Je kunt de kern van de verkondiging bijvoorbeeld aanduiden als de grote beweging ván de hemel náár de aarde: in het Onze Vader ván het driemaal uw náár het driemaal ons.

Is dat niet het grote wonder dat het gaat om de geschiedenis die zich voltrekt vanuit de hemel op de aarde. Gods wil geschiedt in de hemel, in het verborgene. Maar het wonder gaat gebeuren! Zijn wil geschiedt óók op aarde, in ons openbare leven. De hemel van de eerste drie beden wordt door de toevoeging van deze bede verbonden met de aarde van de laatste drie beden. Juist omdat Jezus in Getsemané bidt: ‘Uw wil geschiede’ is hij het die inhoud geeft aan ‘zoals in de hemel, óók op aarde’. De zinsnede krijgt in hem gestalte. ‘Vom himmelhoch da komm ich her’.

Het gebed des Heren klinkt prachtig op de muziek van Willem Vogel. Alleen al daarom zullen velen het Onze Vader in de klassieke vorm blijven zingen. Als het Nederlands Bijbel Genootschap met opdrachten aan tien musici die vorm wil verdringen door de NBV-vorm, zal dat denk ik en hoop ik niet lukken. De titel van de manifestatie waarop de tien nieuwe versies gepresenteerd worden heet ‘Op de aarde zoals in de hemel’. Dat klinkt mij eigenlijk ook een beetje brutaal in de oren.

Over de vertaling van de laatste drie beden zeg ik nu maar niets, om alle aandacht te laten vallen op deze scharnierzin. En laat niemand mij vertellen dat de zin in de NBV toch eigenlijk hetzelfde betekent. Niet alleen in poëzie, maar ook in het bijbelse gebed geldt dat vorm uitdrukking is van inhoud.. Zoals in de hemel, óók op aarde: dat is Jezus.

Karel Deurloo