Twijfels bij Noordmans en de doodstraf

logo-idW-oud

TWIJFELS BIJ NOORDMANS EN DE DOODSTRAF

De actuele beschouwing van Wessel ten Boom over de doodstraf, naar aanleiding van recente pleidooien daarvoor, laat ik graag in waarde. Maar een kleine opmerking wil ik toch maken bij zijn vermelding van Noordmans. Ten Boom schrijft over het advies van de werkgroep Kerk en Overheid, die najaar 1945 een meerderheids-standpunt vóór de doodstraf innam (en waar de synode zich bij heeft aangesloten)., en schrijft dan: ‘Een apart schrijven van O. Noordmans uit Laren, die zich aansluit bij het meerderheidsstandpunt van de commisie vóór de doodstraf, wordt later toegevoegd.’ Ongetwijfeld heeft Ten Boom dit ontleend aan de Documenten Nederlandse Hervormde Kerk 1945-1955, of aan de eerste noot bij de Memorie betreffende de doodstraf -dat is de bedoelde brief van Noordmans- in VW 6, 555-559. Ik meen dat een aandachtige lezing van Noordmans’ brief alle reden geeft te twijfelen aan die beoordeling.

Noordmans vermeldt in zijn brief eerst hoe Augustinus zich verzette tegen vergelding. In een zaak tegen moordenaars van geestelijken, die ook afschuwelijk gemarteld hadden, schrijft hij: ‘Wij willen niet dat dienaren Gods gewroken zouden worden door straffen gelijk aan die, welke men hen heeft doen ondergaan.’ Het asielrecht van tempels, dat is overgegaan op de kerk, gaf ruimte aan een kerkelijke geest in het strafrecht. Calvijns exegese van Genesis 9: 3-7 betekent volgens Noordmans: ‘Het ius talionis en zelfs het publieke strafrecht komt hier op de achtergrond tegenover het oordeel Gods’. En aan het slot van zijn brief schrijft hij: ‘De overheid kan het principe van ius talionis, van het gelijk met gelijk, niet gebruiken. De doodslag is een publiek misdrijf. De misdadiger en de staat staan niet gelijk. De vergeldende macht staat boven de misdadiger. De vergelding wordt daarom tot tuchtiging. Daarin is iets van de geest der kerk van alle eeuwen’. Hoezeer ik die laatste zinnen ook bijkans raadselachtig vind, een bijval voor een keuze voor de doodstraf kan ik er niet in lezen.

Een eerdere brief van Noordmans en een niet geplaatst artikel over deze zaak, beide zoekgeraakt, versterken mijn twijfel op dit punt.

Van belang is dit detail alleen wanneer mijn twijfel aangaande Noordmans’ bedoelingen in een groter verband staat. Het wordt steeds meer mijn indruk dat Noordmans’ spreken over staat, politiek en volkerenleven veel kritischer en riskanter is dan hij zelf dacht. De continuïteit van de Geest omvat ook een voorraad springstof.

W.L. Dekker

terug naar inhoudsopgave

volgende artikel