Barth conference 2022

Onderwerp van de Barth conference (5-7 oktober te Münster) was Barths Fides quaerens intellectum (FQI). Hij schreef het kort na zijn tijd in Münster (1931). Met dit boek zocht Barth een uitweg uit de impasse waarin hij zich bevond. Hij vond dat, ook in dialectische kringen, de openbaring te veel op menselijke condities besproken werd. Daarnaast was hij niet helemaal tevreden met zijn Die christliche Dogmatik im Entwurf (1927). Als God niet te kennen is voor het menselijk verstand, hoe kan er dan zinnig over Hem gesproken worden? Barth zoekt dan naar een methodologie die recht doet aan de realiteit van het Woord Gods. Een realiteit die hij vindt bij Anselmus en die de outline wordt voor de KD. Tegelijk is FQI meer dan een methodologie. In de jaren 1930 wil Barth een positief woord over God spreken. Barths zoektocht kan ook relevant zijn voor de vragen waarvoor wij gesteld worden.

Georg Plasger over Anselmus en Barth
Naast Timothy Stanley (over Kierkegaard en Barth) en Juliane Schulz (over de relevantie van FQI) sprak Georg Plasger. Hij schetste de achtergrond van Anselmus’ denken. Anselmus is volgens hem neo-platonist in tegenstelling tot Thomas van Aquino die (na de herontdekking van de ontologische werken van Aristoteles) Aristotelisch denkt. Voor Anselmus is er geen continuïteit tussen het menselijke zijn en het zijn van God. In Proslogion verwoordt hij negatief wat hij in Monologion positief heeft verwoord: wij kunnen niet onze eigenschappen nemen om Gods wezen te beschrijven.
Vervolgens betrok Plasger Barth en Anselmus op elkaar waarbij hij nadrukkelijk een breder perspectief zoekt dan dat van FQI. Barth haalt in de KD Anselmus vaak aan in verband met de rechtvaardigingsleer. Anselmus theologisch denken is dan ook van belang voor de theologie van Barth. De werkelijkheid van de openbaring gaat aan de mogelijkheid vooraf. Op de vraag of God zich kán openbaren is het antwoord ja – omdat Hij het heeft gedaan. In de openbaring blijk God de barmhartige.
Gesprek ontstond vooral over Plasgers stelling dat Barth niet helemaal consequent is in zijn methode als die stelt dat (in de christologie) God ook anders had kunnen handelen. Bij Anselmus is dat misschien theoretisch wel mogelijk, maar hij stelt dat wij het moeten doen met wat voorhanden is: de openbaring. Dan is de vraag of het anders had gekund niet relevant.

Drempelmoment
De promovendi van Jan Muis schonken hem deze conferentie een boek vanwege zijn 70e verjaardag. Zij kozen in Doordracht spreken over God[1] allen een artikel van hun Doktorvater  en voorzien dat van commentaar. Edward van ’t Slot sprak mooie woorden over Jan Muis als begeleider.

Derk-Jan Hoogenboom
Predikant van de CGK Utrecht-West

[1] W.M. Dekker en E. van ’t Slot (red.) Doordracht spreken over God[1]: Opstellen van en voor Jan Muis ter gelegenheid van zijn zeventigste verjaardag, Kampen 2022