LEVEN IN WAARHEID

Wat een voorrecht dat ik, terwijl ik zelf al een emeritus ben, Hebe, jou nog mag toespreken en nog naar jou mag luisteren. Hoe ouder ik word, hoe meer ik besef hoeveel ik aan jou te danken heb. Wat heb ik veel van jou, die ik vaak ironisch, maar met een ondertoon van diepe ernst “mijn eerste baas “noem, geleerd. Als jonge linkse idealist kwam ik kort na Bert Kisjes bij het werelddiaconaat werken. Wat ik toen in de eerste plaats van jou leerde, zij het langzaam en met vallen en opstaan, is dat het om concrete mensen gaat en niet zozeer om theorieën of ideologieën. Misschien klinkt ‘mensen’ nog te abstract. Het ging om ‘namen’, om individuen die altijd met naam en toenaam werden genoemd, om een veelheid van met name genoemde mensen die over grenzen heen probeerden in de waarheid te leven. “Een groot gezin heeft recht op hulp”, luidde ons motto en de solidariteit was gericht op de afzonderlijke gezinsleden; Beyers-Naudé, Titch Nhat Hanh, Bob van der Heijde en de vele predikanten die jij en Bert in Oost-Europa bezochten. ‘Twee maal twee is vijf’ en niet vier, zoals elke verstandige theoreticus zeker meent te weten. Dit alles was in de bevlogen jaren zestig geen gemakkelijke boodschap. Uiteindelijk heeft naar mijn mening deze boodschap er ook toe geleid dat jij, en alle vier jouw medewerkers in jouw kielzog, min of meer gedwongen waren om van het werelddiaconaat zoals wij dat gestalte meenden te moeten geven, afscheid te nemen. Het was een boodschap waar de kerkleiding in diepste zin niet aan wilde. En Hebe, eerlijk gezegd, worstelde ik er zelf ook mee. De maatschappelijke druk in bijvoorbeeld de kringen van de ontwikkelingssamenwerking waar Tinbergens ideeën overheersend waren, was groot. Ik verzette mij daar tegen, maar ging er ook deels in mee. Ik herinner mij nog goed jouw afgrijzen over een boekje waar onze gereformeerde collega Henk Koetsier en ik gezamenlijk verantwoordelijk voor waren. Aanleiding genoeg voor eindeloze discussies en gesprekken, waarbij van jouw kant vele vanzelfsprekende maatschappelijke opvattingen onder vuur kwamen te liggen. Met liefde herinner ik mij onze autoreizen in jouw groene Volkswagen naar Wemeldinge waar Bert woonde. Zo ontliepen wij voor één dag het geren en de drukte van onze zolderkamertjes aan de Maliesingel om rustig en lang te kunnen praten en nadenken. Soms deden wij dat ook bij jou en Hanna thuis. Ik herinner mij nog een warme middag en avond met Beyers-Naudé in jullie tuin.

Van mensen die mij dierbaar zijn en die veel voor mij betekenen zeg ik graag dat het genade is dat zij op mijn levensweg gekomen zijn. Dat geldt ook voor jou, Hebe. Om maar één ding te noemen, jij hebt mij met je verhalen over Oost-Europa behoed voor een simplistische omhelzing van het marxisme. En, ik heb haar al genoemd, maar ik wou toch graag Hanna ook apart vermelden. Haar verhalen, ook steeds weer over mensen met namen, gaven mij lang voordat de ontwikkelingen in de Islam de voorpagina’s haalden, kritisch inzicht in gebeurtenissen waar ik toen de portee niet van inzag maar die later wereldwijde repercussies bleken te hebben. Een laatste wens: wat zou het fijn zijn om nog een aantal jaren te genieten van het voorrecht om met zovelen rond jou je verjaardag te vieren.

Hans Achterhuis