Commentaar (Bersiap)

Het overkomt mij wel meer dat een artikel mij raakt, maar zelden gebeurt het dat ik er door uit mijn evenwicht raak. Die ervaring had ik na lezing van het stuk dat Hans Vervoort in oktober in Trouw scheef. Nu na weken galmt het nog steeds in mijn hoofd na. Wat voor lezing voor mij vanzelfsprekend was, is dat niet meer.

In zijn artikel beschrijft Vervoort op indringende wijze zijn zoektocht naar de geschiedenis van de acht kinderen Engelenburg, die allen op één dag in 1945 in Indonesië gestorven zijn. Het verhaal is gruwelijk. Vermoord door jonge, fanatieke Indonesiërs, tijdens de Bersiap tijd. Ik had er nog nooit van gehoord.

Waarom raakte ik nu uit mijn evenwicht? Dit soort verhalen zijn er in oorlogstijd te kust en te keur. De krant levert ze dagelijks uit Irak en het Midden Oosten. Hoe pijnlijk ook, je raakt er aan gewend. Wat mij raakte was iets anders.

Opgegroeid en politiek bewust geworden ben ik de jaren 60. Korea was te vroeg voor mij, maar Vietnam werd bepalend voor mijn wereldbeeld. Van daaruit keek je ook terug op de jaren daarvoor. Onbegrijpelijk was het dat onze eigen Nederlandse regering de koloniale oorlog in Indonesië gevoerd had. Wie tegen Amerika in Vietnam was, kon niet anders dan deze mening hebben. Verkuyl was een held, Drees en de zijnen een voorbeeld van kortzichtigheid, de Nederlandse soldaten nog net geen oorlogsmisdadigers maar veel scheelde het niet. Dat was een andere wereld, waarvan ik geen deel uit wilde maken.

Het gaat mij er niet om het artikel van Vervoort te gebruiken als excuus voor het Nederlandse optreden. Dat is een verkeerd gebruik en doet hem onrecht. Door zijn artikel brak wel het schema waarmee ik naar de wereld van toen en die van nu keek en kijk. Ik kan iets invoelen van de dilemma’s waar politici in die dagen voor stonden. Na zijn artikel was ik er niet zeker meer van dat ik in die dagen aan de ‘goede’ kant gestaan had. Dat had mij na Vietnam gedreven: aan de goede kant willen staan. Dat had mij ook mogelijk geleken.

Door het artikel werd in één keer de cesuur van 1968 opgeheven. Wat een hooghartigheid je van Drees af te keren. Zijn wereld is ook de mijne, zoals onze wereld van na 1968 niet anders is dan die van toen. Wie daarin aan de goede kant wil staan, doet de werkelijkheid en degenen die nu verantwoordelijkheid dragen onrecht. Het doet mij beseffen dat er voor Irak en Afganistan geen eenvoudige oplossingen zijn. Er is geen goede en er is geen slechte kant.

Ontnuchterend zo’n artikel. Ik ben er Vervoort dankbaar voor.

AP