Vredesproces (commentaar)

 

 

Het principe ‘land voor vrede’ was een van de sleutels waarmee men het Israëlisch-Palestijnse conflict probeerde op te oplossen. Door een concessie, een compromis: Israël zou afstand doen van enkele gebieden (‘land’) en zou in ruil daarvoor niet meer vijandig bejegend worden door de Palestijnen. Voor de Palestijnen betekende het eveneens afzien van Palestina als geheel. Tegenover het verlies van de concessie stond de winst van vrede. De transparante logica hiervan komt ons nu voor als stammend uit een andere wereld, ja, als wereldvreemd. Van een ‘vredesproces’, zoals dat in de media nog altijd heet, was door langdurige stilstand allang geen sprake meer. Met de huidige regering in Israël, met extreem-rechtse, nationalistische en ultra-orthodoxe partijen, is ‘vrede’ – een voor alle partijen aanvaardbare oplossing – zo mogelijk nog verder uit het zicht verdwenen. Met de afbraak van de rechtstaat en minderheidsrechten is nu zelfs de interne vrede binnen Israël in het geding, waar die aan Palestijnse zijde – met de onderlinge verdeeldheid, het interne geweld – al langer zo goed als afwezig was.

Deze somber stemmende situatie in Israël staat niet op zichzelf; eerder toont zich hier in scherpe contrasten wat in veel democratieën speelt: electorale kampen bestrijden elkaar, zoeken elk voor zich de macht om de ander te overheersen, soms met alle autocratische of anti-democratische tendenzen van dien. Terwijl de toestand in de wereld schreeuwt om transitieprocessen, visie voor de toekomst, inzet voor duurzame, leefbare condities, is de resultante van veel politiek handelen een totale verstarring in een op termijn onhoudbare status quo. Het toont zich in Israël zo scherp om drie redenen: (1) de extreme diversiteit in Israëlische samenleving (van religieus ultra-orthodox tot progressief-libertijns); (2) er is een strijd, een oorlog gaande om het naakte bestaan, om land, om een eigen plek; en door beide heen (3) de intense religieuze en seculiere ijver. Deze drie gecombineerd maken ieder compromis als ‘land voor vrede’ onmogelijk. ‘Wat is vrede? Doe mij maar ‘land’: een eigen plek, desnoods afgegrensd met hekken bewaakt.’ ‘Strijd voor land’, voor bestaansruimte en autonomie – dat is de heden heersende logica. Je vindt die in allerlei grote en kleine conflicten terug, van de illegale nederzettingen en de Oekraïne-oorlog tot de stikstof-crisis en de cultuur-strijd in de VS. Compromissen en concessies lijken haast onmogelijk. Dat daarmee de wil tot vrede lijkt te verdwijnen, maakt het onheilspellend. Is die nog te herwinnen, te versterken en te verspreiden? Zijn die drie genoemde punten krachtig en overtuigend te adresseren, zodat het illusoire van dat eigen land zonder vrede duidelijk wordt en waarachtige vredesprocessen weer levensvatbaar worden?

Coen Constandse

 

In de Waagschaal, jaargang 52, nummer 3, 5 maart 2023