Na het vorige nummer vol literatuur nu veel theologie – en niet zomaar theologie, nee: ‘godsleer’. Bestaat God, en hoe dan wel (of niet)? Wie is God? Hoe weten we dat? De theoloog Rick Benjamins schreef met Boven is onder ons een mooi en degelijk boek over, zoals hij dat in de ondertitel verwoordt: Denken over God na God (Middelburg: Skandalon 2022). God voorbij de traditionele voorstellingen, voorbij het ‘theïsme’; God als onafhankelijk bestaand, persoonlijk en handelend wezen. Hoe anders over God te denken? Hoe wordt er gedacht in hedendaagse theologie? Benjamins neemt bewust een vrijzinnig standpunt in. De redactie wijdde de jaarlijkse ‘buitendag’ aan een gesprek over het boek. Want we waren benieuwd. Barth en Miskotte kunnen immers ook inspireren tot theologisch denken ‘na God’, voorbij voorgegeven godsbeelden. Er was kritiek en waardering, verwantschap en vervreemding. Vanuit het gesprek op die redactiedag klinken vier stemmen. Allereerst Susanne Hennecke, die het gesprek met Benjamins zoekt mede vanuit haar eigen geschiedenis, ook vanuit het zo eigen theologische klimaat aan de UvA (waar ze vanuit Duitsland kwam studeren): kritisch tegenover religie en geloof, kerkelijkheid en christendommelijkheid. Met veel waardering denkt ze kritisch en constructief met Benjamins mee, vooral over dat ‘onder ons’: krijgt dat wel voldoende uitwerking? Cees-Jan Smits (inmiddels een van onze vaste schrijvers) en Willem Maarten Dekker stellen een aantal fundamentele vragen, vanuit systematisch-theologische en filosofische denktradities, en Coen Constandse sluit daar vanuit nog weer een iets andere invalshoek bij aan. We hopen dat het gesprek een vervolg krijgt!

We vernamen van een briefwisseling tussen Kees van der Kooi en Willem Maarten Dekker, die raakt aan deze thematiek. Hun gedachtewisseling zet in bij het traditionele gegeven van de ‘eenvoud van God’ maar waaiert breed uit, zoals dat in een gesprek van theologen gaat. Ondertussen komt bij Kees Doevendans dat hele scala aan vragen in een verrassende belichting terug als hij verhaalt van een architecte die gevraagd is een kerkgebouw te ontwerpen. Als theologie zich ook in stenen, in kerkbouw uitdrukt, hoe moet dat er in deze tijd dan uitzien? Een prikkelende oefening in verbeelding – eigenlijk een prijsvraag waardig (maar niet voor dit blad). De meditatie is al net zo’n alternatieve benadering, maar dan met woorden, vanuit de poëzie, door Udo Doedens. Het nummer sluit – even afgezien van het commentaar – ook met literatuur: Edward van ’t Slot vertelt enthousiast en aanstekelijk over zijn late ontdekking van een literaire wereld: over het overwinnen van zijn aanvankelijke aarzelingen bij Tolkien – 50 jaar geleden overleden – en de rijke beloning daarvan.

Coen Constandse

In de waagschaal, jaargang 52, nr. 9, 23 september 2023