Jelle Korevaar (1989) is kunstenaar. Hij maakt bewegende installaties en machines, mede als vorm van commentaar of kritiek op de samenleving. Op zijn website geven filmpjes een indruk van zijn werk www.jellekorevaar.com. Voor de Tweede Biënnale Kunst in de Heilige Driehoek’ maakte hij het werk ‘Hoop’.[1] Hij is actief lid van een protestantse gemeente in Sliedrecht.

Vervanging en concurrentie … 

Is er naar uw idee sprake van een vervanging van religie en geloof door de kunst? Is er een beweging van kerk naar museum, concertzaal, van georganiseerde religie naar kunstbeleving en zoekt men nu bij de kunst wat eerder gezocht en gevonden werd in de kerk? Hoe waardeert u dat? 

De kerken lopen leeg, dat is natuurlijk een gegeven. Daarmee is een leegte ontstaan, veel mensen zijn op zoek. Naar zelfverbetering, zingeving, vrede, heil, verlossing. En de kunst probeert die oude functie van de kerk wel over te nemen. Maar ik zie geen concurrentie, ik zie ook niet dat de kunst mensen wegtrekt bij de kerk. Maar goed, ik beweeg me ook in beide werelden, die van de kunst en de kerk. Daarin zie ik ook wel mijn rol. In de verbinding van die werelden. Dat vind ik ook inspirerend. In de kunstwereld komt door mijn werk al snel het geloof toch ter sprake. Wat wel veranderd is, is dat het nu gebruikelijker is om positief te spreken over geloof en kerk. Zeven jaar geleden begonnen mensen meteen te lachen als ik zei dat ik naar de kerk ging. Maar er is nog steeds wel een vooroordeel tegenover de kerk. Want iedereen zoekt wel zin, maar men laat een eeuwenoud instituut dat daarvoor is links liggen.

… of lot- en bondgenootschap? 

Of zijn kunst en kerk (of: geloof) lotgenoten, die beiden onder druk staan, in een verzakelijkte, meer op markt, media en het materiële gerichte wereld? Zouden ze elkaar meer moeten opzoeken en elkaar meer dan voorheen als bondgenoten zien? Waarin ligt dan precies hun bondgenootschap volgens u, of waarin juist hun tegengestelde Anliegen of belang?

Kunst is ook betekenisgeving. Dus kunst streeft misschien onbewust denk ik hetzelfde na. Als kunstenaar geef je een bepaald object betekenis. Je wil iets overdragen. Mijn vrouw zegt ook wel eens: ‘het is net alsof ik met een dominee getrouwd ben’. Omdat ik hele verhalen aan mijn kunst verbindt. Maar je zoekt een publiek, en datgene wat je beroert wil je in een object verwerken. Dus denk ik inderdaad eerder aan lotgenootschap. Ik zie beeldende kunst in één lijn met de kerk. Ook omdat beide niet meer echt onderdeel zijn van het huidige culturele beeld, beide zijn steeds minder gebruikelijk. Ook kunst is niet zo bloedpopulair! Het is los komen te staan van de cultuur. Ook voor de kunst probeer ik bruggen te slaan, want mijn werk is heel laagdrempelig, een soort popart. Er gaat nu een project van mij naar Rotterdam-Zuid, een soort lopende machine, waarbij de grens tussen kunst en attractie vervaagt. Mensen kunnen wat beleven, ze kunnen op dat ding gaan zitten, er zitten poten op, en het beweegt en hobbelt alle kanten op. Om kunst dichterbij te brengen.

Verwantschap in het profetische … 

In de bijbel is het Woord van God kritisch, openbarend, ontmaskerend en onthullend. Is dat een mogelijk raakpunt tussen kunst en kerk? Ook kunst kan profetisch zijn als ze kritiek, ontmaskering en openbaring beoogt. Is op het punt van het kritische/profetische ontmoeting, gesprek en samenwerking tussen religie en de wereld van de kunsten mogelijk? 

Voor mijzelf vind ik het lastig kiezen tussen de profeet en de priester. Dat heeft namelijk ook te maken met de periode waar ik nu in zit. In het begin was ik meer profeet, vooral binnen de kerk. Dat zag ik dan ook wel als mijn rol als gemeentelid ook. Als we dan lichaam van Christus zijn en iedereen daar onderdeel van is, dan was ik de middelvinger. Maar ik kwam van een gemeente waar heel veel ruimte was in een kerk met veel ruzie en verdeeldheid. Dat gaf me zo’n boosheid, daar wilde ik heel erg de gemeente terug brengen bij waar het om gaat. Dat was wel meer de profeet, en daar is een werk als ‘Angst’ uit ontstaan, over het alleen maar laten zien van je lelijkste kant, of ‘Cultivering’, dat mensen alleen maar aan elkaars touwtjes proberen te trekken. Dat was heel veel middelvinger. Maar dat is wel veranderd. Ook door corona. Want hoe gaan we verder? Ik voel me nu heel erg bij onze kerkelijke gemeente betrokken. En ik zoek in mijn werk veel meer naar heling. En mijn volgende werk heet ook ‘Hoop’, voor de Biënnale.

… of zoeken naar het priesterlijke? 

Of is er meer nodig en wellicht ook mogelijk? Een andere bijbelse figuur is namelijk de priester: degene die de gemeenschap wil stichten en herstellen. Daar ligt ook het doel van de profeet, van de bijbelse kritiek. Kan kunst ook verbinden en gemeenschap stichten zoals de kerk beoogt (en de religie, afstammend van religare, ‘verbinden’)? Ziet u de kunstenaar in die zin graag ook als priester? Zo niet: waar moet het priesterlijke dan vandaan komen?

Ik geloof niet dat kunst zelf echt in staat is gemeenschap te stichten. Mensen komen samen bij een expositie, maar dat is toch veel vluchtiger. Ik zie kunst als gereedschap, binnen de gemeenschap. Net als een preek of een lied. Om het te delen of te beleven. Als een middel tot overdenking, zelfreflectie. En waar ik eerst veel meer die middelvinger naar binnen had, ben ik nu voor mijn gevoel veel meer naar buiten aan het treden. Dat is voor mijzelf ook wel weer een nieuwe fase. Want ik zie ook zoveel schoonheid in de kerk. En ik geloof oprecht. Nu is het dus veel meer: als je rust zoekt en zingeving, hier is het meer dan genoeg! Dat is een gemeenschap die kunst niet kan bieden, met verbondenheid en trouw, dat je het echt samen doet.

[1]              Zie ook het artikel van Anneke van Wolfswinkel in dit nummer.

In de Waagschaal, jaargang 50, nr. 7. 3 juli 2021