Pasen in de frontlinie

logoIdW

 

We proberen elk jaar Pasen ergens anders en ook op geheel andere wijze te vieren. Verleden jaar Kreta, Grieks-orthodox, dit jaar Malta, rooms-katholiek. Malta en Kreta zou je ‘De rafelranden van Europa’ kunnen noemen, naar het gelijknamige en lezenswaardige boek van Ivo van de Wijdeven.

Ik kom op die ‘rafelranden’ door het onverwachte en misschien wel als eyeopener ervaren verhaal van onze gids op Malta. Ja, hij was een echte Maltezer ridder, een van de vierhonderdvijftig en je wordt dat ‘bij goede verdienste’. Hij had nog niet plaats genomen in onze bus of hij begon met de historie van Malta en ja, of we wel wisten van de strijd van Malta en haar ridders tegen de veroveraars van de Islam. In kort bestek tekende hij ons de verschillende dramatische veroveringen van de eilanden Malta en Gozo, waarbij duizenden en nog eens duizenden eilanders werden vermoord, gedeporteerd of als slaaf verkocht. ‘Dat is onze geschiedenis…’ zo zei hij met in zijn toon iets van ‘misschien dat jullie nu ons begrijpen’.

Dat laatste sloeg op de frontlinie waarin Malta nu ligt ten opzichte van de vluchtelingen en de houding van Malta hierin. Tussen haakjes, er komen elk jaar een duizendtal vluchtelingen op Malta aan, waarvan ruwweg de helft mag blijven of moet doorreizen. Niet altijd is duidelijk of vluchtelingenboten kiezen voor Malta of gedirigeerd worden naar Sicilië in ruil voor vermoedelijk olie en gas. Naar verluidt zouden er afspraken zijn gemaakt destijds met Berlusconi en Malta over een bepaalde verdeling met betrekking tot vluchtelingen. Malta zelf heeft vierhonderdvijftigduizend inwoners en is het dichtstbevolkte land van Europa.

Onze gids ging ijverig door met uit te leggen waarom Malta wat ‘hard’ in deze problematiek staat, aan de hand dus van de historie. ‘Jullie in Europa’, zo vervolgde hij, ‘zijn veel te soft, Merkel en Rutte voorop’. Opvallend relaas van iemand die les geeft aan de universiteit van Malta en historicus is. Al met al kwam het erop neer dat wanneer wij de geschiedenis beter zouden bestuderen, wij niet zo slap zouden zijn richting Islam en ook ten opzichte van de vluchtelingen. De ondertoon: wij hebben de geschiedenis aan den lijve ondervonden. Het was een onverwachte gewaarwording aan het begin van onze Paasreis.

Met deze gedachten gingen wij de Goede Week in. Om deze week en haar gebruiken goed te begrijpen, dienden wij de aard van de Maltezer te begrijpen. De Maltezer, zo werd ons verzekerd, ondergaat godsdienst en geloof (vijfennegentig procent is rooms-katholiek) intuïtief, hij of zij wil het beleven, zien, ervaren en emotioneel ondergaan. Zo trokken wij op naar ‘ons’ dorp, een van de negentien, waar de Goede Vrijdag-processie zich zou voltrekken. Het was er druk, naar men zegt is zestig procent van de gelovigen ook inderdaad praktiserend, de straten stonden vol en bij de kerk was er buiten de voor ons gereserveerde plaatsen geen stoel onbezet.

Wat volgt is dat de stoet eerst in omgekeerde volgorde voorbij trekt, alle deelnemers presenteren zich als het ware. Men loopt dan ook eerst naar de kerk toe terwijl intussen in de kerk anderen de praalwagens gereed maken. Ja, praalwagens die je doen denken aan carnaval, al is de sfeer beslist anders. In de kerk wordt de stoet geheel klaar gezet en onder muziek van de Passion met afwisselend dof tromgeroffel van de harmonie, zet de processie zich in beweging. Bijna twee uur lang trekken figuren uit zowel Nieuwe als Oude Testament aan je voorbij. Zo zie je Annas de hogepriester, Pilatus, Judas, Jezus en de discipelen, Petrus en Paulus, Herodes en tientallen Romeinse soldaten en vele anderen aan je voorbij trekken. Maar ook de ark, de hof van olijven, het oor van Malthus enzovoort. Wat opviel was dat ook het Oude Testament ruim vertegenwoordigd was in de personen van richters, profeten en koningen. Het was een tastbare en zichtbare catechese. Voor ons rationele protestanten een bijzonder ervaring.

Zondagmorgen op naar Paasviering. En al versta je geen Maltees woord, het enthousiasme van de priester, met losse microfoon tussen de bijna duizend aanwezigen waaronder de complete scouting. Aan de randen van Europa ligt een klein eiland, zo groot als Texel dat met dertienduizend inwoners afsteekt tegen de genoemde vierhonderdvijftigduizend van dit land, honderd kilometer van Noord Afrika verwijderd. Haar bijzondere geschiedenis, cultuur en religie zijn voor ons gaan leven. In denken en geloven.

Robert Blaauw
Emeritus predikant PKN Heiloo

(In de Waagschaal, jaargang 47, nr. 5. 28 april 2018)