“Mag een Tweede Kamerlid van de PVV organist zijn in een PKN-gemeente?” Deze vraag werd onlangs serieus gesteld in de Facebook-groep voor Predikanten & Pastores – niet in de laatste plaats omdat in Duitsland, zowel in de EKD als in de RKK, mensen van hun functie ontheven worden zodra zij in actieve dienst zijn voor de AfD. Hoe begrijpelijk de vraag ook is, het hellend vlak dat met deze vraag opdoemt is geplaveid met vervolgvragen: wat nu als iemand actief is in de VVD, de partij die zonder blikken of blozen aan de anti-immigratiepolitiek van de PVV meewerkt? Of als de organist een klimaat-scepticus is? Mag iemand die bij Shell werkt eigenlijk wél in de kerk actief zijn? En zo kunnen we nog wel even doorgaan.

Heel eerlijk gezegd bekruipt mij al bij de eerste vraag een soort ongemak. Het is hetzelfde ongemak dat mij er tot nu toe van weerhouden heeft om de petitie te tekenen die de vereniging Micha Nederland heeft opgesteld. Ik beken het met moeite en ik baal ook wel een beetje van mezelf dat ik de activist in mij zo moeilijk vinden kan. Ik ben het immers geheel en al met de verklaring eens: de extreem-rechtse, anti-democratische en xenofobe ideologie van de PVV lijkt mij ook in strijd met het evangelie. Inderdaad moet de kerk daartegen protest aantekenen. De Micha-verklaring wijst terecht op de laksheid, lafheid en traagheid van de hervormde kerk in de jaren 30 van de vorige eeuw. We moeten nu niet wachten tot het “bijna te laat” is maar vroeg genoeg onze stem verheffen, zoals ook Miskotte en Koopmans dat deden. In die traditie ben ik opgegroeid als theoloog. Tegelijk is het juist die traditie die mij ook achterdochtig heeft gemaakt jegens dit soort statements. In de Micha-verklaring gaat het om ‘ons geloof in Christus’ en ‘ons evangelie’ dat gevrijwaard moet blijven van extreem-rechts gedachtengoed. Ik denk dat dat ‘ons’ me niet zo lekker zit. Het roept pijnlijke associaties op met de tijd waarin voorgangers meenden mensen aan het Avondmaal te moeten weigeren als ze vóór kernwapens en NAVO-lidmaatschap waren. Xenofobie staat haaks op Christus, zeker. Maar betekent dat dat ‘wij’ kunnen gaan bepalen welke ‘xenofoben’ nog welkom zijn in de kerk en welke mensen niet? En rijmt wat ik doe dan wél met het evangelie? Staat niet ook mijn hele leven ‘haaks op het evangelie’? Is er een manier om je krachtig uit te spreken tegen extreem-rechts zonder in de valkuil van morele superioriteit te vervallen? Ik worstel nog.

Mirjam Elbers

In de Waagschaal, nr. 11, 9 november 2024