‘Ga lekker zelf in je kracht staan’, is de titel van een boekje van Japke-d. Bouma, waarin zij jeukwoorden, kantoorclichés en andere dooddoeners fileert. De uitdrukking ‘in je kracht gezet worden’ is symptomatisch voor het mengsel van positieve psychologie en vaagtaal waarmee Bouma de vloer aanveegt. In de liturgie verwachten we andere teksten, toen ik in een gebed een keer de term ‘commitment’ gebruikte, was er een ambtsdrager die mij na de dienst duidelijk maakte daar niet van gediend te zijn.

In dit gedenkjaar van de Dordtse synode besloot ik de Dordtse leerregels nu eens een keer goed te lezen, het viel me op dat de opstellers hun tegenstanders meer dan eens een gebrek aan duidelijke taal verwijten.

Toen de minister president zich ging bedienen van krachttermen als ‘rot op’ vond ik dat minder erg dan de ambtelijke nietszeggendheden die we gewend zijn in interviews te horen, of het nu bestuurders zijn of voetballers (jezelf belonen!)

Een stuk (ik schreef eigenlijk ‘stukje’) van Vondel lezen is dan een weldaad voor de ziel. Des te groter de schok als ik in Vondels toneelstuk ‘Jozef in Dothan’ (1640) die zelfde vermaledijde uitdrukking tegen.

Ja Vader, laet de menschen ruicken ,
Hoe ghy de quaden kunt gebruicken
Ten goede van het aertsch geslacht;
Als ghy violen onder doornen
Gaat plucken, en uwe uitverkoornen,
Door uw beleit zet in hun kracht. (113-118)

Laat ik er voortaan van uitgaan dat ieder die deze gewraakte uitdrukking bezigt haar klassieken kent. De context is trouwens niet alleen taalkundig, maar ook theologisch interessant. Vondel voert hier een rei van engelen ten tonele die vooruitwijzen naar de ontknoping van het Jozefverhaal in Genesis 50:20: ‘U hebt wel kwaad tegen mij gedacht, heeft God heeft dat ten goede gedacht’. Vondel spreekt hier van uitverkorenen, daarmee doelt hij op Jozef, die bij hem een type van Christus is, maar raakt ook (expres?) aan dé theologische discussie van zijn tijd.

De van oorsprong doopsgezinde Vondel die zich later tot de rooms-katholieke kerk bekeerde is elders kritisch op de gereformeerde opvatting van de uitverkiezing. Zou hij hier een polemische bedoeling hebben en ‘Dordt’ verwijten de mens krachteloos te maken? Mogelijk, maar ik denk dat het goed gereformeerd en daarmee ook katholiek is wat Vondel hier belijdt: dat je gelooft heb je te danken aan Gods beleid, het is een geschenk dat je ontvangt, een kracht van God tot zaligheid (niet alleen je eigen zaligheid, dat is nog een andere discussie). Niet vanwege, maar tot onze geloofsgehoorzaamheid, zo zeggen de leerregels . Dat is toch sterk.

Franc de Ronde

(In de Waagschaal, jaargang 48, nr. 4. 6 april 2019)