Het jodendom eren?

logoIdW

Aan het kerkelijk antisemitisme ligt een theologie ten grondslag die miskent dat de kerk en de synagoge een boek delen, en daarmee ook de belijdenis van het geloof in de Naam. In weerwil van alle verzet tegen het fascistisch antisemitisme dat uit protestantse kringen in de jaren dertig en veertig heeft geklonken, moet de kerk erkennen dat zij tegelijk óók voedingsbodem is geweest (en misschien nog is?) van een anti-joodse houding. Dat heeft de PKN nu op 8 november jl. gedaan. Maar hoe heeft die houding kunnen postvatten? Dat heeft volgens mij alles met bijbelse theologie te maken.

Ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat de relatie met het jodendom en het bestuderen van Tenach en de rabbinica momenteel wordt overgelaten aan een paar specialisten en hobbyisten. Alsof de verbinding tussen Tenach en Evangelie een extraatje is, een luxe voor mensen die zich er echt in willen verdiepen. Leuke achtergrondkennis. Maar niets is minder waar. Waar wij als kerk en christenen al snel onze mond vol hebben van een algemeen idee ‘God’, kunnen we van het jodendom leren te struikelen over de Godsnaam. Neem dat woord ‘God’ nooit zomaar in de mond, zo leren Tenach en synagoge, zonder te weten over wie je het eigenlijk hebt. De Hebreeuwse Bijbel, dus ook de Bijbel van de PKN, spreekt van de God van Abraham, Izak en Jakob, en ook van JHWH, die onuitsprekelijke Naam. ‘Hij is onze God’ zegt Deuteronomium 6. Een belijdenis die niet alleen bedoeld is voor in de mezouzahs op joodse deurposten, maar ook voor alle christelijke kerken – als een uiterst kritische vraag: wie bedoelen we als we over ‘God’ spreken?

Als het Nieuwe Testament niet gelezen wordt met het ‘Oude’ nadrukkelijk in de oren, gaat de uitleg ervan de mist in. Dan gaan we God en Jezus uitleggen in een heel ander frame. Het misbruik van het woord ‘God’ is daar slechts één voorbeeld van.

Hoe eren we het jodendom? Niet door een vertaling op onze kansels te leggen die de verbindingen tussen Oude en Nieuwe Testament doorknipt en onzichtbaar maakt. Ook niet door binnenkort predikanten op de kansel toe te laten die nooit een letter Hebreeuws hebben geleerd en niet geëquipeerd zijn tot een gesprek met de synagoge. Onze kerk belijdt nu met de mond de gezamenlijke wortels van jodendom en christendom, maar door dergelijke daden laat ze het duet dat Hanna (1 Samuel 2) en Maria/Mirjam (Lukas 1) samen zingen feitelijk verstommen.

Mirjam Elbers

In de Waagschaal, jaargang 49, nr. 12. 12 december 2020