In de concept-nota ‘Mozaïek van kerkplekken’ van de Protestantse Kerk wordt voorgesteld om pioniersplekken en andere nieuwe initiatieven te laten doorgroeien naar een kerkordelijk nieuwe vorm van gemeentezijn: een kerngemeente. Dat wordt een gemeente zonder veel kerkordelijke verplichtingen, geleid door een kernraad met minstens drie ambtsdragers.

Aanleiding is het verlangen van een aantal pioniersplekken om niet afhankelijk van een zendende gemeente te blijven. Ze willen graag zelfstandiger worden, maar gemeente worden met alle kerkordelijke verplichtingen en predikantensalarissen van dien is een te zware last.

De gedachtenlijnen in de nota spreken mij niet aan. De nota geeft wel een oplossing, maar het is onduidelijk hoe groot en dringend het probleem is. Hoeveel pioniersplekken lopen echt tegen grenzen aan? De nota geeft daar nauwelijks inzicht in.

Veel pioniersplekken zitten niet op ambten te wachten. Ze hebben een kern van betrokken mensen die egalitair samenwerken. Introductie van ambten vergroot de bestuurskracht niet en kan demotiverend werken. Het is beter om te blijven improviseren en een beetje chaos te aanvaarden. Een classispredikant kan eventueel bijsturen.

Eén van de drie ambtsdragers in de kernraad zou een nieuw soort predikant moeten worden. Deze volgt hiervoor een tweejarige parttime-opleiding op Hbo-niveau, met een studiebelasting van één dag in de week. Dat kan ongewenste ontwikkelingen opleveren. Straks willen ook bestaande gemeentes zich omvormen tot kerngemeenten en krijgt een deel van de kerk predikanten met een minieme opleiding en dito salaris. En zal de minister zich afvragen of het nog nodig is om zo’n zware Protestantse Theologische Universiteit te betalen. Echte pioniersplekken zijn bovendien bij uitstek gebaat bij de ondersteuning door een goed geschoolde en betaalde theoloog. Wie werkelijk nieuwe wegen wil verkennen moet goed (theologisch) kunnen reflecteren.

Om het gewicht van opleiding te relativeren wordt het oecumenische Lima-rapport aangehaald. ‘Ordinatie (bevestiging met handoplegging) is belangrijker dan opleiding’ zou er in het Lima-rapport staan. In het Lima-rapport wordt inderdaad gezegd dat een academische opleiding niet alles is en dat academici niet mogen neerkijken op niet-academici. Maar nergens wordt ordinatie uitgespeeld tegen opleiding. Het Lima-rapport vindt ordinatie belangrijk, maar met een heel ander doel en in een andere context. Ordinatie is van belang vanwege de apostolische successie. Daar spreekt de nota niet over.

Heel de kerk is gebaat bij eenvoudigere structuren. Ook differentiaties in het ambt van predikant zijn gewenst. Maar de richting van deze nota moeten we niet op.

Coen Wessel

In de Waagschaal, jaargang 48, nr. 2. 9 februari 2019