Een jaar in een werkgroep over ambtsvisie

Een persoonlijke impressie

Over de onbestuurbaarheid van de Protestantse Kerk

Over de stapeling van rapporten, besluiten, amendementen en adviezen

Over ‘on hold’ staan en dan hup in de ‘pressure cooker’

Maart 2023

Ik word gevraagd om deel te nemen in de werkgroep beroepbaarheid. Het traject ambtsvisie van de synode gaat een besluitvormende fase in. De synode van april 2023 zal vier werkgroepen instellen (rechtspositie, opleiding, samenwerking en beroepbaarheid) die onder leiding van een coördinatiegroep voorstellen voor de synode gaan voorbereiden.

De werkgroepen worden breed samengesteld. Niet alleen maar theologen, ook mensen uit het bedrijfsleven, uit de verschillende theologie-opleidingen, met ervaring en expertise, affiniteit met de PKN, man-vrouw, oud-jong, en in elke werkgroep zit een HBO-kerkelijk werker.

De opdracht voor de werkgroepen ligt tamelijk open en er is ruimte voor allerlei ideeën. De gezamenlijke inzet is echt wat kunnen bijdragen aan vernieuwing in de kerk. We mogen ons oriënteren op documentatie vanuit andere landen en kerken.

De opdracht wordt op de aprilsynode, 21-22 april 2023 definitief vastgesteld en geformuleerd. Alleen is deze moeilijk te interpreteren, omdat de verschillende uitgangspunten logisch niet kloppen en elkaar tegenspreken. Hier lopen alle werkgroepen tegenaan. Dit gaat om enerzijds de doorgroeimogelijkheid HBO- naar WO-predikant en anderzijds pastor en predikant als variant van het ene ambt met dezelfde roeping en werkzaamheden.

Opdracht aprilsynode 2023: De beroepsprofielen opnieuw te formuleren, met name die van de ‘pastor’ en de predikant, vanuit de volgende uitgangspunten:

• in het ene ambt van Dienaar des Woords hebben beide varianten in de basis dezelfde roeping en werkzaamheden;

–     sterker dan in het rapport WMK (werkers aan het mozaïek van kerkplekken) is ge-beurd moet de predikant worden beschreven als uitbreiding en doorgroeimogelijkheid t.o.v. de voorganger met hbo-opleiding;

–     de predikant verricht het dienstwerk in dit ambt met inzet van zijn academische

kennis, vaardigheden en reflectie, wat voor de kerk in verleden, heden en de

toekomst van groot belang is;

• het voorgaande komt niet in mindering op de erkenning en waardering voor de

voorganger met hbo-opleiding wat betreft zijn roeping, ambt, bekwaamheid en

zegenrijke dienstwerk;

• tussen deze twee varianten van Dienaar des Woords is geen sprake van leiding of

gezag ten opzichte van elkaar, maar zij aanvaarden elkaar als mede-dienaren van

Christus.

20 juni 2023

Eerste heidag op Hydepark, waarbij de opdracht vanuit beroepbaarheid ingevuld gaat worden. We brainstormen over geschiktheid, colloquium en hoe dit ook in de HBO-opleidingen te integreren. Belangrijk deel van de tijd wordt besteed aan de analyse en exegese van de opdracht van de synode, het is niet helder. Wat wil de synode als de voorwaarde wordt losgelaten voor academisch opgeleide predikant?

24 augustus 2023

De werkgroepen opleiding en beroepbaarheid organiseren gezamenlijk een heidag, dit omdat vanuit de stukken van ‘opleiding’ blijkt dat de werkzaamheden van de dienaar des Woords vertaald naar een opleidingsniveau (Europese standaardnormen) gewaardeerd moet worden op NLQF-7. Het niveau van WO-master en HBO-master. Situatie nu in het theologie onderwijs: PThU biedt een WO-master. De HBO – opleidingen bieden een HBO-bachelor van 4 jaar.

Idee is om een HBO-master te gaan aanbieden om zowel predikant als pastor op een master niveau te krijgen. Gelijke werkzaamheden, gelijke waardering, gelijke beloning en het ene ambt van dienaar des Woords. In dit model zou het ook zo kunnen zijn dat je begint op HBO-bachelor en dan doorstroomt naar WO-master of andersom, van WO-bachelor naar HBO-master. Verder moet er voor zij-instromers onderwijs op maat komen met Associate degree en EVC-trajecten. Onderdeel van het plan is om na de bachelor een getermineerd leer-werk traject aan te bieden, om als predikant in opleiding in de gemeente te werken. Voor de groep van huidige kerkelijk werkers wordt gedacht aan overgangsbepalingen en maatwerk.

September – oktober 2023

De werkgroepen houden online consultaties om synodeleden en moderamen bij te praten en mee te nemen in het denkproces van de werkgroepen. Dit wordt gepresenteerd als heel belangrijk en nuttig. Het tijdpad is dat in april 2024 de voorstellen op synode besproken zullen worden.

5 oktober 2023

Een bijeenkomst op het Landelijk Dienstencentrum georganiseerd door de coördinatiegroep met twee mensen uit de vier werkgroepen en bestuur Bond Nederlandse Predikanten en Vereniging Kerkrentmeesterlijk beheer. De plannen voor HBO master en pastor en predikant op hetzelfde niveau, worden heel positief ontvangen en kunnen financieel ook. Het versterkt de positie kerkelijk werker en ze krijgen zo volwaardige plek. En er kan geen valse concur-rentie ontstaan doordat de een goedkoper is dan de ander voor dezelfde werkzaamheden.

Oktober/november 2023

Er is zorg op de achtergrond en in de wandelgangen en whatsapp-groepen, over de positie van de PThU als exclusieve opleider van de predikantsmaster. Wat is nog de toegevoegde waarde als er ook een HBO-master komt? Kiezen studenten nog wel voor de PThU? De universiteit kampt nu al met een klein aantal studenten. De andere kant, dat je met een 4-jarige bachelor als pastor werkzaam kan zijn in het ambt van Dienaar des Woords, lijkt echter nog kwalijker uit te vallen, want dan is er een kortere route naar het ambt.

17 en 18 november 2023 – bestuurlijke ontsporing van de plannen

De coördinatiegroep wil de synode in november toch alvast informeren over de voortgang van het proces. De voorzitters van werkgroepen ‘beroepbaarheid’ en ‘opleiding’ krijgen spreektijd op de synode. Voor de synode spreken zij het moderamen, dat intern verdeeld is over het gelijk trekken van pastor en predikant qua opleidingsniveau.

Voor de synodevergadering is er een amendement en een brief van professor Wisse, adviseur synode. Hij vat de stand van zaken samen en zijn brief wordt ter synode ineens leidend en zijn voorstel wordt omarmd door heel de synode, terwijl hij geen adviseur is en niet betrokken is geweest bij de werkgroepen.

Na de synode blijft het stil voor de werkgroepen. Het moderamen komt met een commissie die het proces in andere richting moet vlottrekken. De mensen in deze commissie zitten niet in de werkgroepen. Deze commissie komt met een aanvullende opdracht. Dit komt voor de zittende werkgroepen uit de lucht vallen.

We uiten ons ongenoegen over deze manier van werken in de whatsappgroep. De voorzitters hebben een gesprek met het moderamen van de synode. Maar er is niks aan te doen. De werkgroepen worden on hold gezet.

December 2023

De aanvullende opdracht wordt vrijgegeven. Door de voorzitters wordt exegese gepleegd op het aanvullende voorstel – want opnieuw is er een onduidelijke en niet logische formulering gebruikt.

Februari 2024

Werkgroep ‘beroepbaarheid’ komt voor het eerst online weer bij elkaar om bij te praten. De boosheid en ongenoegen over het proces zit sommigen nog hoog.

Half maart 2024

Werkgroepen mogen weer aan de slag maar snel, het moet maar eens af zijn heeft scriba synode te kennen gegeven aan de coördinatiegroep. De ambtsdiscussie loopt al zo lang en de nood van de kerk vraagt om handelen. Voorstel – er wordt een pressurecooker systeem opgetuigd om zo snel mogelijk een rapport te schrijven. Niet alle werkgroepsleden kunnen daarin mee doen, twee per werkgroep en dan meelezen en instemmen. Leden van verschil-lende werkgroepen uiten hun zorgen over deze werkwijze met de pressure cooker.

Goede Vrijdag 29 maart 2024

Alle stukken moeten ingeleverd zijn. Het verzameldocument is verzonden en flink ingekort

Er is geen tijd meer om dit nog naar de adviseurs van de werkgroepen te sturen.

18-24 April 2024

We kunnen nog meelezen in rapport of we ons geluid voldoende herkennen.

Het eindrapport is klaar en zal 21 juni 2024 op de generale synode worden aangeboden. Voorstel is nu dat er een pastor komt op HBO-bachelor niveau en predikant op WO-master. Zij worden verschillend betaald. Beiden zijn werkzaam als dienaar des Woords. Het onderscheid wordt via in de pressure cooker opgetuigde criteria gemaakt. De context bepaalt

het verschil, maar wie bepaalt over de context, blijft onduidelijk en al helemaal hoe dit in de praktijk gaat uitwerken. Van verschil in opleiding gaat het dus naar een verschillende waardering van de plaatselijke gemeente. Er is geen onderzoek gedaan naar wat dit betekent. De ‘goedkope’ dominee, iets wat de werkgroepen pertinent niet wilden, gaat er komen voor de kleine plattelandsgemeente en de academische theologie wordt elitair.

Terugblik/gedachtes

De kerk wordt bestuurd door de synode, maar in dit proces is het de relatie tussen dienstencentrum, moderamen synode en coördinatiegroep die de uitkomst bepaalt.

De stapeling van rapporten door de jaren heen en de lijn die je daarin kunt ontdekken, vergt een speciaal soort kerkelijke-bestuurlijke taal en werk en denkniveau, waar je als lid van een werkgroep niet doorheen komt. Alleen als je op die manier mee kan praten en schrijven, dan landen je ideeën ook in de synode. Daarvoor is een zekere senioriteit nodig. Dit is niet een gezonde manier van een kerk besturen.

Als dit rapport gepubliceerd wordt, nog een leestip: Lees het van achter naar voren. Begin niet bij de ‘goed’ gekozen bijbeltekst, maar achteraan bij de overwegingen. Daarin lees je de kritische noten bij dit voorstel en de moeiten van de werkgroepen hiermee.

Overigens – terwijl ik dit schrijf – is het synode 19-20 april 2024. Daar wordt besloten dat vacante gemeenten kerkelijk werkers als predikant mogen aanstellen. Iets waar door de werkgroepen uitgebreid over is nagedacht. Fijn dat de synode dit alvast besluit, zonder te weten dat in opdracht van dezelfde synode hier al een jaar over na is gedacht.

Eline Baggerman-van Popering, predikant te Overschie

In de waagschaal, nr. 6, 8 juni 2024