“De belijdenis dat er maar één unieke God is daartegen, is fundamenteel subversief ten aanzien van de machten. Wanneer Hij Heer is, dan is aan de fictie van mijn autonome beslissing een einde gekomen. Dan is goed handelen, verantwoord handelen eerst mogelijk omdat hij Heer is.”

Rochus Zuurmond schrijft dit in 1976 in een exegetisch opstel over Marcus 12, waarin hij het opneemt voor de arme weduwe die in de tempel van haar laatste cent en daarmee heel haar leven wordt beroofd en dan ook nog als een voorbeeld van religieuze overgave wordt misbruikt. Hij noemt dit verwerpelijk en systeembevestigend en stelt dat een beroep op persoonlijke verantwoordelijkheid in dit verband niets anders dan de belangen van de machthebbers dient.

Deze analyse roept herkenning bij mij op. Tot op de huidige dag worden ‘een beter milieu begint bij jezelf’-achtige campagnes maar al te graag ondersteund door plasticproducenten en oliemaatschappijen.

Zuurmonds exegese is accuraat en actueel en dat komt bij hem steeds voort uit een nauwkeurige lezing van het verband waarin de tekst staat. Dat is het handelsmerk van zijn Bijbelse theologie. Daarom is het boekje dat Herman Meijer geschreven heeft als theologisch portret van Rochus Zuurmond (1930-2020) zeer welkom. Meijer is bekend als Groen Links-politicus en voormalig wethouder van Rotterdam. Hij kent Zuurmond uit diens tijd als studentenpredikant in Delft, toen die als dienaar des Woords onverschrokken de strijd aanging met kerkelijke autoriteiten en andere tronen, machten en heerschappijen.

Later wordt  Zuurmond de opvolger van Frans Breukelman als docent Bijbelse theologie aan de UvA. En passant voltooit hij een proefschrift over Ethiopische handschriften van het Marcusevangelie. Zijn eigen stijl van theologiseren zet hij voort in de trilogie over gebed, geloof en gebod die hij in de laatste jaren van zijn leven publiceert, onder ander via In de Waagschaal, voor mij de eerste kennismaking met zijn werk. Daar staat misschien wel alles in wat een theoloog van de 21^e eeuw nodig heeft, al zou Zuurmond zich met hand en tand verzetten tegen dergelijke commerciële oneliners. Van de drie late werken, wordt overigens alleen ‘niet te geloven’ (2010) door Meijer in de lijst van geciteerde geschriften vermeld.

In dit portret getiteld ‘Blijf bij je Bevrijder’ ligt de nadruk op de vroege publicaties van Rochus Zuurmond. Het is volledig in lijn met Zuurmonds eigen methode om vooral nauwgezet naar zijn teksten te kijken en nauwelijks biografische details te vermelden of persoonlijke ervaringen met de studentenpredikant prijs te geven. Zelfs op de coverfoto blijft de geportretteerde vaag en grijs. Het doet denken aan lied 745 : “Uit het schemer van de tijden doemt een oergestalte op.”

Graag was ik als lezer die hem nooit persoonlijk heb meegemaakt meer te weten gekomen over de historische Rochus. Het is met nadruk een theologisch portret. En dat komt dan ook goed uit verf. Wat Herman Meijer mooi doet is Zuurmonds gepassioneerde ijver neerzetten om de teksten te laten spreken en daarmee doet de auteur ook een beroep op kerk en theologie om haar maatschappelijke relevantie daar te blijven zoeken.

Het boekje besluit met een heruitgave van 2 boeiende exegetische opstellen uit de jaren ’70. Het eerder genoemde over Marcus 12 en een stuk over de Openbaring van Johannes.

Franc de Ronde, predikant te Barendrecht

Verschenen in: In de Waagschaal, jaargang 53, nummer 1, 7 januari 2023