documenta 14: het Parthenon van de Boeken

 

logoIdW

 

Op 10 juni 2017 opent in Kassel documenta 14. Deze tentoonstelling voor actuele hedendaagse kunst – eens in de vijf jaar – trekt bezoekers uit de hele wereld. Een markante installatie die dit jaar veel aandacht zal vragen, is Het Parthenon van de Boeken. Een Tempel op de centrale Friedrichsplatz.

Censuur, de vervolging van schrijvers, het publicatieverbod, de verwijdering van boeken uit openbare collecties, tegen deze praktijken wil Het Parthenon een teken zetten. “Een autocraat, schrijft Auke Hulst, begint zijn overheersing altijd met woorden: angstvisioenen, indoctrinatie, het aanwijzen van zondebokken en een dosis vals utopisme. Tekst die strijdig is met zijn doelen vormt dan een existentiële dreiging. Dat maakt literatuur de meest duurzame vorm van tegenspreken. De aartsvijand van de tirannie.”

De Argentijnse kunstenares Marta Minujon heeft dit kunstwerk El Partenon de Libros voor het eerst gerealiseerd in 1983 kort na het ineenstorten van de Argentijnse dictatuur in Buenos Aires. Nu zal de Tempel uit de Gouden Eeuw van Perikles dan opnieuw gebouwd worden. Als eerbetoon aan de eerste democratie. Als oproep tot het respecteren van de vrijheid van meningsuiting. Minujon heeft van de Frankfurter BuchMesse een appèl doen uitgaan: stuur bouwmateriaal; wijs op verboden boeken.

Wat te doen vanuit Maastricht? Eerst naar het stadsarchief. Het Historisch Centrum Limburg bleek een brief te bewaren van de bibliothecaris van de Stadsbibliotheek (d.d. 12 November 1940) over  “z.g. anti-Duitsche Lectuur ” waarin hij een aantal titels opsomt. “…ik heb de eer U mede te deelen, dat ik alle in bedoeld schrijven vermelde boeken uit de bibliotheek verwijderd heb en zodoende aan de uitleen onttrokken.”

Kassel informeer ik erover dat Maastricht in de periode 1940-944 bijvoorbeeld een publicatie van A. den Doolaard had verboden. A. den Doolaard: ‘Het Hakenkruis over Europa’ (Amsterdam, 1938). De schrijver had landen rondom Duitsland bezocht: België, Frankrijk, Tsjechië, Zwitserland, Oostenrijk, en analyseerde in zijn reportages scherp wat de nazi’s van plan waren en wat Europa te wachten stond. Zo scherp, dat de Völkische Beobachter er een haatstuk over publiceert – lees ik op internet – en de auteur beticht van “smadelijke berichtgevening.” In 2004 verscheen een herdruk.

Het Parthenon van de Boeken; wat mij benieuwt is of ik die installatie door een (zeer geringe, maar wel) eigen bijdrage toch immersief zal ervaren.

André van Dijk

Literatuur:

Auke Hulst: “Ga vandaag niet alleen kiezen maar ook lezen.” NRC/H’blad, 15 maart 2017

Jos Perry: “1940-1945 Bezetting Bevrijding Herinnering Verbeelding.” In: Geschiedenis van de literatuur in Limburg (Vantilt, 2016)

Paul Bronzwaer: Max graaf de Marchant et d ‘Ansembourg. Een politieke biografie (Heerlen, 2016)

Drs A. van Dijk is oud-redacteur en docent retorica Sint-Maartenscollege Maastricht