Het is veelzeggend dat zowel de radicaal antiracistische woke beweging als de antifeministische alt-right bewegingen er een religieus-sektarisch discours op na houden, waarin ‘inwijding’ en wokeness meer tellen dan argumenten.

In de digitale ‘manosphere’, waar ook politicus Thierry Baudet zijn inspiratie vandaan haalt, is TRP een veel gebezigde uitdrukking: taking the red pill. Het is een metafoor uit de film The Matrix (1999) waarin de protagonist Neo de keuze krijgt voorgelegd tussen de blauwe pil of de rode pil. De blauwe pil zal ervoor zorgen dat hij nietsvermoedend de illusie van het ‘slapende’ bestaan voortzet. De rode pil daarentegen zal hem doen ontwaken en de Waarheid doen zien áchter de vertrouwde werkelijkheid.

Mannenrechtenactivisten maar ook andere alt-right bewegingen gebruiken deze metafoor om aan te geven dat de schellen je eerst van de ogen moeten vallen voordat je kunt inzien hoe het feminisme en de politiek-correcte westerse elite de man van zijn mannelijkheid hebben beroofd en de Europese samenleving hebben gefeminiseerd en verzwakt. Wie eenmaal de rode pil heeft genomen en de waarheid achter de status quo inziet – het grote complot tegen de witte man en de westerse samenleving in het algemeen – zal dapper tegen de stroom in gaan en hoeft zich niet langer gebonden te weten aan de regels van de heersende orde: die zijn slechts instrumenten van een verweekte, doorgefeminiseerde, multiculturele samenleving. Geweld, verbaal of fysiek, hoeft dan ook niet langer uitgesloten te worden. Wie deze inzichten niet deelt, kan geen gesprekspartner zijn: hij/zij heeft immers de rode pil nog niet genomen en de waarheid nog niet ingezien.

Aan de andere kant van het spectrum creëert ook de woke movement een sfeer waarin kennis van de (absolute) waarheid voorwaarde voor gesprek is. Hoewel de uitdrukking ‘stay woke’ aanvankelijk het karakter had van een oproep tot waakzaamheid, verandert de term woke steeds meer in een instrument waarmee anderen van het gesprek worden uitgesloten. Wie niet is ontwaakt uit de illusie en inziet hoe achter alle (westerse) instituties een diep racisme en kolonialisme verborgen ligt, is niet woke en is de moeite van het gesprek niet waard – wat zijn of haar argumenten ook zijn.

Zowel de Red Pill-community als de woke movement doen een beroep op ‘openbaring’ van een (absolute) waarheid waarvoor inwijding vereist is. Dit religieus-sektarisch discours is zo oud als de weg naar Rome – en ouder. Vele ‘religieuze’ groeperingen, van de gnostiek tot aan het communistisch marxisme, hebben gemeend dat alleen zij kennis hadden van de (absolute) waarheid en inzicht hadden in de aard en het doel van de geschiedenis. Waar zulk een religieus-sektarische taal wordt gebezigd, zouden theologen wakker moeten worden in plaats van daaraan mee te doen.

Mirjam Elbers

In de Waagschaal, jaargang 49, nr. 9. 19 september 2020