Waar we nog wel spreken over bijvoorbeeld een ‘volwassen democratie’ of een voetbalteam dat ‘volwassen’ speelt, gebruiken we dit woord steeds minder voor mensen. Zijn er misschien minder volwassen mensen?

Het karakteristieke beeld van een volwassene is nog altijd: verantwoordelijkheid nemen, feiten en consequenties nuchter en reëel onder ogen zien en daarnaar handelen (en niet, zoals het kind of de jongere veelal, naar eigen wensen, grillen of impulsen). Bij volwassenheid horen ratio, wijsheid en moraal: doen wat moet, niet wat je wilt. Waar het leven zich eerder vulde met leren, groeien, spelen en feest, komen nu dienende taken als opvoeden, leiding geven, besturen, onderwijzen, overdragen, faciliteren. Het onderkennen van de eigen veroudering en de komst van een nieuwe generatie, het plaatsmaken: het was, uiteraard nooit zonder pijn, lang toch een soort promotie. Zo gaat het leven, daar groeide je naar toe! Het leuke, het hippe, stoere jeugdige moest je met enige treurnis maar toch wijselijk aan de jeugd laten, en je voegen in de meer bedaagde, volwassen kledingstijl.

Volwassenheid zijn we in onze cultuur met steeds meer tegenzin gaan aanvaarden, en liefst in minimale mate. Het betalen van het volwassen tarief kan nog net, maar daar mag het bij blijven. We willen zo lang mogelijk jong zijn, jeugdig en vitaal, en gedragen en kleden ons navenant. We lijken daarbij ook steeds moeilijker afstand te kunnen doen van het directe, kinderlijke leven vanuit eigen wil, gril en wens, los van beperkingen en verantwoordelijkheden.

Dat toont zich in de wereld van de politiek. Internationaal waan je je regelmatig op een schoolplein. In ons eigen land is de stikstofkwestie tekenend: na een jarenlang proces enkel een vage doelstelling met verstrekkende consequenties, zonder verantwoordelijkheid te nemen voor concrete, pijnlijke uitvoering, en deze afschuiven. De onduidelijkheid, de onderschatting (of miskenning?) van de invloed hiervan voor de maatschappij – het is even onbegrijpelijk als onvolwassen. Voor de broodnodige volwassenheid wordt vervolgens Johan Remkes ingevlogen.

Het is uiteraard een breder verschijnsel en kenmerkt onze cultuur. De kern van de zaak lijkt mij te zitten in de inherente paradox van volwassenheid. Volwassen, volgroeid-zijn markeert de overgang naar een leven van ontlediging. Een volwassen ‘ik’ erkent dat er meer is dan dat ik en de eigen wil, en weet dat zhij plaats moet maken. Daarin vinden we geen glorie meer. We willen geen plaats maken. Liever leven we zo lang en leuk en vol mogelijk, terwijl de vele crises van nu – feiten met immense consequenties – steeds nadrukkelijker vragen om een haast archaïsche vorm en mate van volwassenheid. Om ontlediging.

Coen Constandse

In de Waagschaal, jaargang 51, nr.9. 17 september 2022