Niemand wilde dat de Protestantse Kerk een domineeskerk werd, maar in de hitte van de secularisatie gaat het die kant uit. ‘Gewone’ gemeenteleden die meepraten over de substantie van het geloof zijn zeldzaam. Daardoor is het aan predikanten om als vrijwel enige in de gemeente het christelijk geloof hoog te houden, bijvoorbeeld door te verdedigen dat er wordt gelezen uit het Oude Testament, door vast te houden aan een hoge christologie, door uit te leggen dat lijden en geloof geen tegenstelling vormen en te pleiten voor het onderhouden van de kerkorde en de ambten.

Het povere geestelijke klimaat in veel gemeenten heeft de Synode van de Protestantse kerk er niet van weerhouden om in juni jl. de visienota Van U is de toekomst aan te nemen. Een paar citaten: “In onze tijd komt het aan op lege handen en concentratie op God” en: “Wij strekken ons uit om daar te zijn waar Jezus is.” ‘Genade’ wordt in de nota als het hart van het geloof aangemerkt en er wordt aangekondigd “dat de Protestantse Kerk gaat investeren in het versterken van de plaatselijke gemeente als gemeenschap van Woord en tafel.” Dit soort taal is zeldzaam in de PKN en verschilt nogal van de boodschappen die het Dienstencentrum doorgaans verspreidt.

Wat zou de Synode met haar visienota willen? De meeste gemeenten vragen zich al jaren af hoe ze de neergang van hun organisatie kunnen stoppen. Is het te verwachten dat ze zich nu opeens rijk rekenen met het Woord en de maaltijd des Heren? In Woord en Weg (oktober 2020) stelt het Dienstencentrum zelf, bij monde van onderzoeksbureau Ipsos, dat de PKN werkelijk behoefte heeft aan ‘sterk leiderschap’, ‘een eenduidige positionering, maatschappelijke relevantie’, ‘veranderingsgezindheid’ en ‘de omarming van diversiteit’. Dát herkennen gemeenteleden. Het valt te vrezen dat de visienota voer voor theologen is.

Daar is zij natuurlijk niets minder om. De vraag is wel hoe de nota dan doordringt in een gemeente met nauwelijks theologische belangstelling. A hell of a job voor een predikant, temeer daar de ondersteuning die hij normaal ontvangt van gemeente, Bond van Nederlandse Predikanten en werkgemeenschapcollega’s zich zelden uitstrekt tot geloof en theologie. Misschien is het tijd om, net als in de Duitse jaren ’30, een Domineesnoodbond op te richten, een verband waarbinnen voorgangers geoefend worden in het geloof, gescherpt in de theologie en bemoedigd in hun ambtsuitoefening. Zo’n bond zou voorgangers moeten toerusten voor het werk in de lokale gemeente waar geloof en theologie zijn verzwakt of verdwenen.

Udo Doedens

In de Waagschaal nummer 11, jaargang 49, 14 november 2020