Niet de zetelwinst van de PVV is het belangrijkste nieuws bij de komende verkiezingen, maar de opkomst van een nieuwe partijen. Rond DENK, VNL, Forum voor Democratie en Artikel 1 ontstaan nieuwe democratische bewegingen.

De Nederlandse politieke partijen zijn vanaf de jaren tachtig getransformeerd van ledenpartijen tot partijen die – naar een term van de Franse politicoloog Bernard Manin – functioneren in een ‘publieksdemocratie’. De communicatie met de samenleving verloopt niet meer via de leden maar via de media. Partijen moeten het hebben van de aantrekkelijkheid van hun lijsttrekker en hun campagnestrategie. Partijelites zijn daardoor machtiger geworden – ze hebben geen last meer van zeurende leden – maar ook geïsoleerder. Het is lastiger geworden aan te voelen wat er in de samenleving leeft. Ze zijn ook afhankelijker geworden van hun banden met de media. Het heeft de macht van journalisten vergroot. Journalisten hebben zich ontwikkeld tot poorten naar de macht en zijn zo ook verknoopt geraakt met de macht.

Onder de grote politieke partijen heerste lange tijd een consensus over de koers van ons land. Nederland koerste op vrijhandel, internationalisering, individualisering, flexibilisering van de arbeid en een humanitair vluchtelingenbeleid. Al in de jaren negentig waren er opstandjes tegen deze koers (WAO-crisis, opkomst bejaardenpartijen, asielprotesten) maar pas met de opkomst van de radicale Islam en later de economische crisis heeft deze onvrede grotere politieke gevolgen gekregen. Opkomende groepen burgers –geslaagde jongens uit nieuwe bedrijven bij VNL, hoogopgeleide allochtonen bij DENK – ruiken hun kans. Ze kijken niet langer naar de grote politieke partijen, maar doen zelf een gooi naar de macht. Ze worden geholpen door de opkomst van nieuwe media als Facebook, zodat ze niet afhankelijk zijn van kranten en televisiestations.

De PVV had het lef om als één van de eersten buiten de Nederlandse consensus te treden, maar kent een zeer geïsoleerde éénpersoons-elite die alleen via de media naar zijn achterban zendt. De PVV heeft weinig te bieden aan mensen die mee willen doen. Ik verwacht dat de PVV na de komende overwinning leeg gaat lopen naar partijtjes met democratischere structuren, regeringsbereidheid en minder extreme standpunten.

We gaan een tijd van fellere tegenstellingen en openlijker racisme tegemoet. De nieuwe partijen hebben sowieso grovere omgangsvormen en hun gedachtegoed staat mij tegen. Maar de grotere betrokkenheid van deze burgers bij de politiek is een grote democratische winst.

Coen Wessel