De voormalige en de huidige paus hebben al meerdere malen tegenover elkaar gestaan, maar misschien nog nooit zo duidelijk als nu. Gehuwde, oudere mannen in het Amazonegebied, die al lang kerkelijke functies bekleden, zouden mogelijk kunnen worden toegelaten tot het priesterambt. De vrees dat hiermee ‘het hek van de dam’ is, is blijkbaar zo groot, dat Ratzinger zich schriftelijk hiertegen heeft uitgesproken. De roeping van het priesterambt en de roeping van het huwelijk verdragen zich niet met elkaar, zo stelt hij.

De reflex van de meeste Nederlanders op een bericht als dit is heel voorspelbaar. Het celibaat is voor hen een onbegrijpelijk iets, een rudiment, net zo vreemd als koppensnellen. Het had al lang afgeschaft moeten worden. De reactie van veel protestanten is even voorspelbaar en niet veel verschillend. Terwijl we er vanuit de protestantse traditie ook anders naar kunnen kijken.

In de woorden van Ratzinger valt allereerst de parallellie van huwelijk en priesterschap op. Zoals bekend rekent de RKK beide tot de sacramenten. Een sterk punt daarvan is, dat het (bedoeld of onbedoeld) uitdrukt dat het onmogelijk is om in de totale sacramentaliteit te delen – niemand ontvangt alle zeven sacramenten. Bovendien kun je nu de RKK niet verwijten het geestelijke leven hóger te waarderen dan het aardse of lichamelijke. Huwelijk en priesterschap zijn beiden sacramenten, alternatieve vormen van genade.

Het zijn, ten tweede, allebei roepingen, stelt Ratzinger. Het zou helemaal geen kwaad kunnen als wij állen onze levenswijze meer als roeping gaan verstaan, en als dat begrip dieper zou doordringen in onze huwelijksformulieren én in onze ambtsformulieren. En heeft alle echte roeping niet iets sacramenteels? Ik beleef in ieder geval zelf zowel mijn huwelijk als mijn predikantschap als iets heiligs, iets waartoe ik geroepen ben en iets door middel waarvan Gods genade aan mij wordt meegedeeld. Én mede daarom allebei als iets dat je eígenlijk volledig opeist.

Van daaruit is het idee van het celibaat helemaal niet verkeerd. Het verplichte celibaat moet haast wel tot problemen leiden, zeker. Maar als de protestanten nu eens echt de theologische waarde zouden benoemen van zowel het vrijwillige celibaat als het even vrijwillige huwelijk – dat zou een bijdrage zijn die ons niet alleen zou verlossen van de cliché’s, maar misschien indirect ook bij onze roomse broeders het vertrouwen zou wekken dat het celibaat, wanneer de plicht ervan doorbroken wordt, als werkelijkheid en waarde niet hoeft te verdwijnen. Dat zou oecumenisch heilzaam zijn.

Willem Maarten Dekker

In de Waagschaal, jaargang 49, nr. 2. 8 februari 2020