Commentaar- Intellectuele middenklasse

logoIdW

 

Aan het bestaan van de zogenaamde ‘elite’ hoeft niet te worden getwijfeld: ze werd ook het afgelopen jaar weer verguisd of juist op het schild geheven. Maar waar is de intellectuele ‘middenklasse’ eigenlijk? Daar maak ik me meer zorgen over.

Vanwege mijn werk als uitgever spreek ik geregeld met hoogleraren Klassieke Talen van over de hele wereld. Zij vormen inderdaad een zeer kleine, maar mondiale, intellectuele elite. En hun klacht is eigenlijk overal hetzelfde: het niveau van de wetenschap is nog steeds hoog, maar de groep studenten waaruit deze elite haar leden rekruteert, wordt intellectueel zwakker en zwakker. “Ik weet bij een proefvertaling vaak niet of de studenten het Grieks niet begrijpen of gewoon in het Nederlands het verschil niet weten tussen mits en tenzij, of tussen aanvoegende en stellende wijs…” zei laatst een hoogleraar tegen me. Het probleem is niet dat er geen elite is, het probleem is dat de kloof tussen deze erudiete, gespecialiseerde bovenlaag en de zee van zogenaamde ‘hoogopgeleiden’ wel érg groot wordt.

En ik herken dat ook om mij heen. Waar is de solide opgeleide, ‘half-wetende’ middenlaag gebleven: de ondernemer die zijn talen spreekt, de bestuurder die zijn klassiekers kent?

De predikant speelde van oudsher een belangrijke rol in het bewaken van een intellectuele middenklasse: niet alleen maakte hij er zelf deel vanuit, hij bevorderde die middenlaag ook door vanaf de kansel mensen van alle rangen en standen toe te spreken, verhalen door te geven, maatschappelijke thema’s aan te snijden. Hij inspireerde een ouderling met weinig opleiding om in de avonduren met de Trommius-concordantie de Statenvertaling te lijf te gaan en zich zo, zonder kennis van het Hebreeuws, toch te laven aan de structuren van de bijbelverhalen – iets dat nu overigens, met dank aan onze parafraserende, moderne vertalingen niet eens meer mogelijk is, maar dat terzijde.

Kennis van onze culturele klassiekers wordt meer en meer overgelaten aan een kleine, gespecialiseerde (meestal academische) elite. Dat is meer dan jammer. Het FvD-populisme werft zijn medestanders momenteel vooral onder jonge studenten die het blijkbaar aan historische en intellectuele kennis ontbreekt om de gevaarlijke nationalistische onzinpraat door te prikken. Zo voltrekt zich, na jaren ‘rode’ onderwijshervormingen, het tegendeel van wat de sociaaldemocratie aan volksverheffing beoogde. Leerde mijn oma-met-alleen-lagere-school op de AJC nog Vondel uit het hoofd, nu kunnen haar achterkleinkinderen het gymnasium afronden met enkel Ronald Giphart. Ik hoop dat ‘intellectuele middenklasse’ het buzzword van 2019 wordt.

Mirjam Elbers

(In de Waagschaal, jaargang 48, nr. 1. 12 januari 2019)