Commentaar – De wonden van Vrij Links

logoIdW

 

In mei 2018 verscheen het manifest Vrij Links. Het manifest bepleit ‘een levensbeschouwelijk-neutrale staat, seculier onderwijs voor alle kinderen en een herwaardering van individuele vrijheid.’ Binnen de PvdA, D66, de SP en Groen Links vindt dit pleidooi voor een offensief seculiere overheid en tegen het bijzonder onderwijs gehoor. De Tweede Kamer wil snel over artikel 23 – het grondwetsartikel over de vrijheid van onderwijs – debatteren.

Vrij links appelleert aan een breder gedragen teleurstelling dat onze samenleving zich maar niet ontwikkelt tot een progressief-liberale samenleving. Vrouwen werken niet fulltime, ouders willen hun kinderen niet laten inenten, er zijn weigerambtenaren, hoofdbedekkingen van vrouwen worden toegestaan etc. De godsdienst, met name de islam, wordt daarvoor verantwoordelijk gesteld, maar minstens ook de Nederlandse liberalen en progressieven die veel te veel aan de islam tegemoet komen. Vrij Links wil dat de overheid alsnog de gewenste progressief-liberale maatschappij vorm geeft.

Maar het is meer dan teleurstelling. Het is ook verwonding. Vrij Links is erfgenaam van de vrienden van Theo van Gogh die na zijn dood verbijsterd achterbleven en een hard offensief tegen de religie begonnen. Opvallend is ook dat een aantal Nederlandse intellectuelen met een migratieachtergrond meedoen met Vrij Links. Zij voeren het trauma met zich mee dat in landen als Turkije en Egypte Islamitisch geïnspireerde partijen verkiezingen wonnen en zich vervolgens steeds Islamitisch-dictatorialer ontpopten.

Samen met Vrij Links tegen de islam lijkt me een heilloze weg. Maar de bijna automatische neiging van de kerk om meteen voluit het huidige christelijke onderwijs te verdedigen is ook problematisch. Daarvoor staat de kerk te zwak en is het christelijke onderwijs ook niet vitaal genoeg. Een cultuurstrijd zal bij het eerstkomende ‘paarse’ kabinet tot een nederlaag leiden.

Sterker lijkt me het argument dat onderwijs, opvoeding en levensbeschouwing niet in handen van de staat moeten zijn. Daar moeten ook sympathisanten van Vrij Links voor te winnen zijn. In landen als Turkije is het juist de staat die de islam oplegt. Te veel opvoedingsmacht bij de staat leggen is spelen met vuur. Misschien dat vandaag de emancipatie van de vrouw en andere Verlichtingsidealen vrijelijk gedoceerd zullen worden, maar morgen…? Ideeën als van de ChristenUnie om juist het openbaar onderwijs te democratiseren en te decentraliseren door de bestuursmacht in handen van ouders te leggen zijn heilzamer. Dat maakt een breed palet aan scholen mogelijk en vormt een goede buffer tegen staatsinterventie.

Coen Wessel

In de Waagschaal, jaargang 48, nr. 8. 17 augustus 2019