In de Gouden Eeuw lieten rijke burgers zich graag portretteren, maar dan wel in zwarte kleren. Ook hun weelde mocht worden geschilderd, maar bij voorkeur als vanitas-stilleven. Je zou dit gedrag dubbelhartig kunnen noemen, maar er zit ook een aspect aan van solidariteit.

Solidariteit is nooit vanzelfsprekend, maar in een moderne bureaucratie staat solidariteit onder druk. Bureaucratie betekent immers voor elke vraag een loket en voor elke taak een commissie. Problemen moeten het liefst in situ worden behandeld door ter zake kundigen, narigheid is gezien en opgemerkt als er een website voor is en een patiëntenvereniging. Het hedendaagse Nederlands kent veel synoniemen voor wat een volkssport mag heten: lastige vragen en lastige mensen als sjoelstenen in vakken schuiven. ‘Wegzetten’, noemen we dat, of ‘borgen’, ‘afdekken’ of ‘coveren’, ‘delegeren’, ‘monitoren’, ‘outsourcen’, ‘redresseren’ of ‘decentraliseren’. Het ideaal achter de bureaucratie is het opgeruimde bureau.

Op het niveau van de details, in de regio, her en der in het buitenland en in bijzondere gevallen mag nog wat zaagsel uit de kieren puilen, maar de weldenkende meerderheid moet een tafelblad voor zich zien, zo maagdelijk dat je ervan in een vakantiestemming raakt. En laat die stemming niet bedorven worden doordat minderheden alsnog hun sores over jouw vloeiblad uitrijden. Boerenproblemen horen bij de boeren en bij het ministerie van landbouw, Groningse problemen horen bij Groningen en bij het ministerie van buitenlandse zaken, milieuproblemen horen bij de milieubeweging en bij de laatste tien minuten van een natuurfilm. Statistisch gesproken zijn het andermans problemen, bureaucratisch gesproken zijn ze ‘geoormerkt’. Dreig je er toch je hoofd over te moeten breken, kies dan uit deze reacties: 1. het is jullie eigen schuld; 2. er zijn hulpgoederen onderweg; 3. het spijt ons ook enorm.

Solidariteit is iets anders dan partij trekken voor. Zelfs medelijden is voor solidariteit niet noodzakelijk. Solidariteit heeft wel te maken met het besef dat je in de schoenen van de ander had kunnen staan. Het ware wenselijk als we het idee lieten schieten te leven in een ontzettend gaaf land met de hoogste geluksscores terwijl er helaas nog enkele irreguliere zaken zijn waarvoor gelukkig wordt gezorgd. In plaats daarvan zou een niet te zwaar aangezet, maar alzijdig verantwoordelijkheidsgevoel mogen komen, een cultuur van voorbeden, om de kerk erbij te betrekken, waardoor het besef doordringt dat bureaucratie geen verdwijntruc is, maar een zorgtruc. In alle sectoren en achter alle loketten worden zieken verpleegd. Graag wat stilte op de gang.

Udo Doedens

In de Waagschaal, jaargang 51, nr. 8. 20 augustus 2022.