Toen ik op de middelbare school zat las ik een boek dat beweerde dat Homerus een Keltische zanger was en Odysseus zou hebben rondgezworven tussen Schouwen-Duiveland en Cuba. Dat Zierikzee afgeleid zou zijn van ‘Circe’ kwam mij inderdaad als plausibel voor. Mijn leraar Grieks dacht er anders over en maande mij tot mijn huiswerk.

In Nijkerk speelt zich een drama af waar we niet lichtvaardig over moeten denken. Een plaatselijke predikant komt tot het inzicht dat er nooit een Jezus van Nazareth heeft bestaan die al wonderdoend rondwandelde in Galilea. Integendeel. Het verhaal van de Levende is een mythe die waarschijnlijk in Alexandrië onder invloed van de Egyptische mythologie ontstaan is, en zich via Paulus en Marcus verspreid heeft. Jezus dus als nieuwe Osiris, voor Helleense oren aangepast.

Ik zie een predikant voor me die vanuit zijn wetenschappelijke geweten zijn leven lang heeft geworsteld met de houdbaartheid van de evangelieverhalen. Die wellicht zijn gemeente daarmee niet heeft willen vermoeien vanuit de overtuiging dat de eigenlijke boodschap van Jezus’ genade van dit soort vragen geen last ondervindt. Lange tijd kon hij wellicht vooruit met de ‘christelijke praxis’ of met een Joodse rabbi in plaats van Zoon van God, wiens wonderbaarlijke daden vanuit zijn Joodse context begrepen konden worden. Totdat ook deze gestalte zijn overtuigingskracht verloor. En dan opeens wordt de zuigkracht van de mythe te sterk – en het bevrijdende inzicht breekt door met de kracht van de opgaande zon dat al die natuurwetenschappelijke vragen helemaal geen vragen zijn omdat het verhaal zich sowieso nooit historisch heeft afgespeeld. Wat een ‘Entdeckerfreude’, wat een opluchting, wat een bevrijding van eeuwen ballast ‘geloof en wetenschap’ – en wat een kater straks, omdat vanaf nu het evangelie zonder kracht en dorens blijkt te zijn? Wat een door en door menselijk, om niet te zeggen Joods, verhaal eigenlijk ook, te doorzichtig voor wie echt bij de mythe leven wil…

Zowel voor predikant als gemeente moet het dramatisch zijn een scheur te zien ontstaan die niet meer heelbaar is. Veel predikanten beleven in stilte hun diepe vreugdes achter het bureau wanneer vragen wijken voor antwoorden. Velen worstelen met hun wetenschappelijk geweten. Dat hoort bij het christelijk geloof dat nu juist geen mythe wil zijn en wel degelijk ‘echt gebeurd’ is.

Van der Kaaij is op een dag de Rubicon overgestoken, misschien zonder het zelf te beseffen. Toch heb ik geen behoefte om mee te blaffen over tucht en het opstrijken van pensioengelden. Ik zie vooralsnog een integer mens die last kreeg van zijn geweten en onvoorzien bij Cuba in plaats van Troje uitgekomen is. Ik hoop dat hij, voor zichzelf en zijn gemeente, de moed heeft om geheel vrijwillig zijn ambt neer te leggen. Alsof dat een schande is.

Wessel ten Boom