‘Hij werd gerekend tot de wettelozen’ (Lucas 22:37)

Met een groepje gemeenteleden keken we de film ‘A hidden life’. We waren nieuwsgierig gemaakt door Willem-Jan Otten, die beschrijft hoe hij in deze film Christus ziet verschijnen. ‘De inbraak van Christus in een mensenleven’ noemt hij het. Lucas en de andere evangeliën vertellen hoe Jezus na Pasen bij zijn leerlingen inbreekt als de gekruisigde die is opgestaan uit de dood. Zij worden daar de eerste getuigen van. Net als na Pinksteren Stefanus, van wiens martelaarschap Lucas ons in zijn tweede boek getuige maakt. Als getuige van Jezus, de rechtvaardige, werd Stefanus net als Jezus zelf als een wetteloze terechtgesteld.

In ‘A hidden life’ word je getuige van het leven en sterven van de Oostenrijkse boer Franz Jägerstätter. Hij weigert dienst in Hitlers leger en dat wordt zijn doodsvonnis. Ondertussen veroordeelt hij de rechter die het doodsvonnis uitspreekt niet. Dat doet denken aan zowel Jezus’ als Stefanus’ gebed om het de voltrekkers van hun vonnis te vergeven, níet toe te rekenen, terwijl zij zelf tot de wettelozen werden gerekend.

Het verhaal van Franz is een waargebeurde geschiedenis, die door Terrence Malick is verfilmd op basis van de brieven die Franz en zijn vrouw Fani aan elkaar schreven. In de filmbeelden van hun bergdorp, hun gezin met jonge kinderen, en de dorpsgemeenschap zie je het goede leven dat door de keuze van Franz op het spel wordt gezet. Maar juist het goede leven vraagt om deze keuze. Aan Franz wordt meerdere keren gevraagd welk verschil zijn weigering nou maakt. Wie zal ervan horen, als je hierdoor aan je einde komt in het verborgene van de geschiedenis? En ben je soms beter dan anderen? We zijn toch allemaal schuldig? Franz zwijgt veelal. Maar dan vraagt hij: ‘Maakt het geen verschil of deze oorlog rechtvaardig is of onrechtvaardig?’

Welk verschil maakt een keuze voor rechtvaardigheid in oorlogstijd? Welk verschil maakt het leven en sterven van een rechtvaardig mens als een wetteloze? De vraag komt voor ons vandaag dichterbij naarmate autocratisch onrecht om zich heen grijpt en om gehoorzaamheid vraagt. De keuze die Franz Jägerstätter maakte, is uiteindelijk niet verborgen gebleven. Een indringende film maakt je er vandaag nog getuige van. Zo vertellen de bijbelse evangeliën en de Handelingen van de apostelen hoe de leerlingen van Jezus zijn getuigen zijn geworden: van het leven en sterven én de opstanding van hun ‘wetteloze’ Heer. In hem hebben zij de rechtvaardige dienaar herkend over wie Jesaja schrijft. En door hun getuigenis kunnen wij er nog altijd voor kiezen om zijn getuigen te zijn.

Gerben van Manen

In de Waagschaal, nr. 6, 31 mei 2025