We mogen de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) van harte feliciteren! Niet alleen hebben ze een uniek gebouw op de kop weten te tikken, midden in het hart van Utrecht – ze hebben nu ook een hoogleraar uit een openbare universiteit als rector aangetrokken: Martha Frederiks, die gewend is aan studenten van allerlei slag en komaf te doceren. Zowel rector als gebouw zijn een felicitatie waard. Vooral vanwege de seculiere setting waarin zij beiden staan. Die zou de PThU zeer ten goede kunnen komen en haar doen beseffen dat juist hard core (christelijke) theologie prima vanuit een ongelovig perspectief kan plaatsvinden. We moeten af van het vooroordeel dat theologie eigenlijk een soort religiestudies is maar dan vanuit een binnenkerkelijk perspectief.

In de wetenschappelijke wereld waarin ik me in mijn werk bij Brill begeef (de klassieke talen en culturen) is het heel gewoon dat wetenschappers zich specialiseren in de theologie van Homerus of Hesiodus. Om van Plato of Philo maar te zwijgen. Ook vanuit de bijbelwetenschap weten we dat het mogelijk moet zijn om de (impliciet of expliciete) theologie van bijvoorbeeld het boek Deuteronomium, Jona of het evangelie naar Johannes te analyseren en onder woorden te brengen. Dat kan zonder ‘gelovig’ perspectief. Wie het aandurft, zou op die manier ook een theologie van de bijbel als geheel kunnen pogen te formuleren. De volgende logische stap is dat het dan ook mogelijk moet zijn om een christelijke doctrine (ten behoeve van de kerk) op te stellen die de bijbel als basis neemt. Immers, de Heer die de christelijke kerk als god belijdt (aanduiding van zowel JHWH als Jezus) is toch echt alleen in de Schriften te vinden. Kortom, ook dogmatiek, en in haar kielzog de praktische theologie (liturgie, diaconaat, etc.) kan zo bestudeerd en zelfs geformuleerd worden. De vraag of degenen die deze bestudering uitvoeren ook zelf altijd geheel en al kunnen gelóven wat ze analyseren, is een vraag van de tweede orde en minder van belang. Laat dat ‘geloof’ vooral de analyse niet te veel in de weg zitten, zou ik zeggen.

Laatst werd ik rondgeleid in het nieuwe PThU-gebouw, aan het Janskerkhof. Inderdaad magnifiek: alle ingrediënten zijn aanwezig voor een theologiebeoefening die midden in de wereld staat. Maar de prachtige hoofdingang, waarvan de monumentale deur rechtstreeks uitkomt op de drukke, wereldse straat vol trams en fietsers, is dichtgemaakt. Als je de PThU in of uit wilt, moet je via een klein, onopvallend deurtje in een zijstraatje. Waarom is die prachtige, grote deur naar de wereld dicht? Omdat men precies achter die deur de kapel heeft gesitueerd, waar vieringen voor en door studenten worden gehouden. Symbolischer kan het niet. Het gelovige perspectief blokkeert de deur naar de wereld. Mevrouw de rector, open die deur!

Mirjam Elbers

In de Waagschaal, nr. 5, 3 mei 2025