COMMUNICATIEPROBLEMEN MET GOD

Hoe de twijfel toesloeg op de EO-jongerendag

Op 1 juni jongstleden organiseerde de EO haar 39e jongerendag. Als predikant ben ik vroeg in de ochtend in een bus vol 13/14-jarige gemeenteleden afgereisd naar Arnhem om deze dag samen met hen mee te maken. Een jaar of tien geleden had ik mij als jongeling al tot in het extreme blootgesteld aan evangelische belevingsreligiositeit. Zo heb ik een aantal keer het Soulsurvivorfestival bezocht, het Roland Garros van de evangelische festivals. Om de sfeer van Soulsurvivor te illustreren: in het verslag van de festivaleditie 2013 op soulsurvivor.nl staat het volgende te lezen. ‘Op twee avonden was de Heilige Geest al zo aan het werk tijdens de aanbidding dat we niet wilden stoppen en op 1 avond kwamen we zelfs in het geheel niet aan de preek toe, maar wat was het bijzonder!’ Die vroegere evangelische ervaringen schepten natuurlijk hoge verwachtingen voor de EO-jongerendag. Tot mijn verbazing – en eigenlijk ook wel tot mijn grote opluchting – was de programmaleiding van de EO-jongerendag echter niet in handen van de Heilige Geest, maar van een festivalcoördinator met een zeer strak time schedule. En dat was niet het enige punt waarop het er menschlich, allzu menschlich aan toe ging.

Twijfelkonten

Het jaarthema luidde ‘Can you hear me?’ en de invulling daarvan bevreemdde mij nogal. Ik meende dat de jongerendag er vooral voor bedoeld was om jonge gelovigen een hart onder de riem te steken door te laten zien dat je als jongeman of jongedame heus niet de enige bent die op de weg van het geloof staat, en dat je als jonge gelovige ook heel hip en ‘normaal’ kunt zijn. Opmerkelijk genoeg werd de ervaren afwezigheid van God gedurende de gehele dag centraal gesteld en werd onze Deus revelatus maar een heel enkele keer in het zonnetje gezet. Misschien kwam het wel daardoor dat spreker Rikko Voorberg met zijn preek over Elia en de Baälpriesters slechts een enkeling kon boeien – maar misschien kwam het ook wel door zijn belabberde dictie, wie zal het zeggen. God spreekt door het gefluister van een zachte bries, zo probeerde Voorberg de jeugd te verkopen met een beroep op 1 Koningen 19: 12. Van die boodschap werd natuurlijk niemand echt enthousiast. Ook de zorgvuldig getimede stem van God uit de hemel aan het eind van zijn verhaal (de zachte bries maakte plaats voor een zware mannenstem uit het stadionplafond: ‘Ik hou van jou, zelfs voordat je bestond!’) kon weinig goedmaken. Maar ja, de jongeren waren natuurlijk ook helemaal niet gekomen om een preek te horen, ook niet van een vrijgemaakte tv-dominee van 32 jaar met een kapsel.

Getuigenissen

God is moeilijk te verstaan, zo denkt men tegenwoordig dus ook bij de EO. Ook in evangelische kringen neemt de Godservaring af. Men is zich af gaan vragen: hóórt God mij wel? Toch krijg je volgens presentator Manuel Venderbos soms een knipoogje uit de hemel. Enige tijd geleden was hij op een punt in zijn leven aangekomen waarop hij er helemaal doorheen zat, zo vertelde hij. En God was in geen velden of wegen te bekennen. Na de zoveelste vermoeiende werkdag liep hij naar zijn auto om naar huis te rijden. Hij ging zitten, maakte zijn riem vast, draaide de sleutel om, en zijn autoradio sprong aan. Juist op dat moment was er een liedje van de Swedish House Maffia op Radio 538 met deze tekst: ‘Don’t you worry, child; see heaven’s got a plan for you.’ Sommige mensen zouden het toeval noemen, vergezocht misschien, maar zo niet Manuel Venderbos! Want volgens Venderbos, en vele evangelicalen met hem, spreekt God niet zozeer door een zachte bries of door een stem uit de hemel, maar door treffende samenlopen van omstandigheden, waarvan je achteraf denkt: ja, zo heeft het moeten wezen. Na zijn eigen getuigenis gegeven te hebben, riep Venderbos drie lieden op het podium om hun persoonlijk getuigenis te geven. Een van hen loste terloops, wellicht zonder het te beseffen, de theodiceevraag op. Venderbos: ‘Heb je God wel eens gevraagd waarom dit je allemaal is overkomen?’ Meisje: ‘Jawel.’ Venderbos: ‘En kreeg je toen ook een antwoord?’ Meisje: ‘Nee, niet echt. Maar ik denk dan wel eens: stel dat je een antwoord zou krijgen op het waarom. Wat dan?’

Staphorst

De muzikale omlijsting werd verzorgd door een viertal bands: The City Harmonic uit Canada, het Nederlandse Trinity, het Britse LZ7 en het Amerikaanse Skillet. Met name de laatstgenoemde act verraste. Allereerst vanwege de ronduit stevige hardrock die ze ten gehore brachten. Kinderen uit een gemiddeld reformatorisch gezin uit Staphorst zullen zich in alle ernst afgevraagd hebben of zulke luide, agressieve muziek wel christelijk kon zijn. Maar wat nog veel verrassender was: de voorman van Skillet wist, veel beter dan presentator Manuel Venderbos en véél beter dan spreker Rikko Voorberg, het evangelie van Jezus Christus te verkondigen. In plaats van de oorzaak van het communicatieprobleem tussen God en mens te zoeken bij vermeende ondoorgrondelijke wegen die God gaat met zijn mensen, zette voorman John Cooper in bij de mens op zijn best, ziek van verveling en ziek van zichzelf (‘Monster’, ‘Sick of it’, ‘Comatose’), om vervolgens het geschenk van de wedergeboorte te bezingen als het doorbréken van de gebrokenheid van het bestaan (‘Rise’, ‘Rebirthing’) en als het wakker worden in een nieuw leven (‘Awake and alive’). Die klassiek-reformatorische gang van ellende naar verlossing naar dankbaarheid zal vanwege de goddeloze muziekstijl niet tot in elk reformatorisch jongerenhoofd zijn doorgedrongen. Met hun ferme houding van ‘wij schamen ons het evangelie niet!’ was Skillet een welkome, misschien zelfs noodzakelijke tegenhanger van het oeverloze zelfrelativerende EO-getwijfel.

Prayer points

De 39e editie van de EO-jongerendag nam de geloofstwijfel van de jonge gelovige volstrekt serieus, en dat mag een duidelijke stap voorwaarts heten ten opzichte van eerdere edities. Toch slaagden de programmamakers er niet in om ook de broodnodige volgende stap te zetten door die twijfel maatschappelijk te duiden, of door die twijfel op theologische gronden weg te nemen. Maar ach, voor dat soort ingewikkeldheden waren de jongeren ook helemaal niet naar het Gelredome gekomen! Ze waren gekomen voor een leuk dagje uit met elkaar. Ze waren gekomen voor de worship, voor de gezelligheid en voor de optredens van de bands. Voor de festivalervaring. Of ze bij de EO nu aan het twijfelen geslagen zijn of niet, dat maakte voor hen niets uit. Een teken aan de wand was het schrille contrast tussen de ellenlange rijen voor de plaatsen waar je consumptiemuntjes kon aanschaffen, en even verderop de nagenoeg uitgestorven ‘prayer points’ waar er iemand voor je klaarstond om voor je te bidden. Vergeleken met de consumptiegod kwam de God van Elia er maar bekaaid van af op de jongerendag. ‘Are you guys up for helping me getting this song to number one in the Netherlands?’ aldus de zanger van LZ7. ‘We’re trying to make God famous. And if you have enjoyed this party here tonight, do me a favour and buy this song!’ Ja, aan de macht van die andere god werd in Arnhem aanmerkelijk minder getwijfeld…

Gerard van Zanden