COMMENTAAR (De afbouw van de verzorgingsstaat) 

De opbouw van de verzorgingsstaat had een rechtstreekse invloed op de levensovertuiging van vele Nederlanders. De verzorgingsstaat spreidde niet alleen de welvaart onder de gehele bevolking maar verspreidde ook de idealen van de bovenlaag van de bevolking in de gehele samenleving. De lagere klassen oriënteerden zich voortaan niet meer op de hemel of op een ver socialistisch paradijs, maar op bezit, genot en maatschappelijk succes. Voor hulp en steun in het leven hoefde men niet meer bij God of kerk aan te kloppen. Een gezond leven zonder armoede werd gegarandeerd door de ziektekostenverzekering en de sociale dienst. In het paradijs kwam je voortaan niet meer na je dood, maar al als je met de VUT ging openden zich jaren van paradijselijk niets doen. 

In onze tijd wordt de verzorgingsstaat stapje voor stapje afgebroken. WW en uitkeringen worden beperkt en mensen uit de onderste laag van de bevolking moeten binnenkort levenslang werken. Het vrije verkeer van arbeid in Europa zorgt in sommige sectoren voor grotere concurrentie op de arbeidsmarkt. Voor vele Nederlanders zal er minder inkomen zijn. Dat is vervelend, maar ook weer niet heel erg. Ook de komende jaren kennen we in Nederland een ongekende welvaart, ook voor de onderste lagen van de bevolking.

Veel ingrijpender zullen de levensbeschouwelijke gevolgen zijn van de afbouw van de verzorgingsstaat. De levensbeschouwelijke oriëntatie op aards bezit en zekerheid loopt voor een toenemend aantal mensen dood: ze zullen het nooit krijgen. Eerst raakten ze de hemel kwijt en nu ook de aarde. Dat gaat veel verbittering opleveren. Op dit moment uit die verbittering zich nog redelijk productief in een politiek protest tegen de manier waarop ons land geleid wordt, bijvoorbeeld door een stem op de SP of de PVV. Maar het is niet ondenkbaar dat mensen zich boos afwenden van de samenleving. 

Het is een taak van de kerk om deze verbittering te zien en te horen. Je hoeft er niet in mee gaan, maar je moet je niet aansluiten bij de makkelijke verontwaardiging over de SP of de PVV. De kerk moet ook enig begrip hebben voor fundamentalistische tendensen bij moslims en christelijke immigranten. Niet om hun heel romantisch ‘hun eigen cultuur’ te laten behouden maar omdat we snappen dat ze doodongelukkig zullen worden als ze de dominante, op bezit en succes gerichte cultuur overnemen.

De belangrijkste opgave voor de kerk is om een andere levensweg te wijzen. Dat is een weg waar niet bezit, genot en succes de levensdoelen zijn maar vorming, verheffing, dankbaarheid en liefde. Wil die andere weg vorm krijgen, dan moet die scherper gewezen worden en beter doordacht worden. Dat vraagt om prioriteiten. Laat de kerk zich concentreren op het vorm geven van die andere levensweg. Dat kan een hoop verbittering gaan schelen.

Coen Wessel