BEWUSTZIJNSVERRUIMING

Voor en na een operatie in het AMC in verband met kanker kon ik mij niet concentreren op een boek. Ik luisterde verveeld naar een gesprek ’bij de buren’ over de politiek ten aanzien van stoeptegels in een kleine Zuid-Hollandse gemeente, waar mijn medepatiënt woonde. Of ik keek laat in de avond, om het (niet) slapen uit te stellen, naar Papaul. Ziekenhuizen zijn geen leeshuizen.

Niet lang na de operatie trokken wij naar ons zomerverblijf in Frankrijk, een Normandisch huisje , naast een kasteel.(het kasteel staat inmiddels te koop).

Hoewel ik altijd romans meeneem, ben ik toch meer geboeid door wat ik daar aantref: de oogst van vele jaren rommelmarkt en uitverkoop bij de Slegte. Welke juwelen zitten daartussen?

Ik hoefde niet lang te zoeken.

In een hoekje bij het raam lag de biografie ’Maria Stuart’ van Stefan Zweig. Mijn dochter had het gelezen en was zeer enthousiast. ’Alkmaar, opruiming antiquariaat’, mompelde ik. Ik begon te lezen. Het was niet meer weg te leggen. Het lot van de Schotse koningin Maria Stuart was, tragisch, immers veel wreder dan het mijne . Ze eindigde op het schavot in kasteel Fotheringay. Ze zou door haar aartsrivaal van Engeland, Elisabeth, worden onthoofd.

Ze had op allerlei manieren onder dit lot kunnen uitkomen, maar haar trots verhinderde dit. Dat herkende ik. Mijn trots leidde mij tot grote hoogten en diepe dalen.

En dan het einde.

Maria kleedde zich uitgebreid voor haar dood. Met name haar ondergoed was geraffineerd uitgekozen. Vuurrood. Ze wist dat ze zich voor haar beulen zou moeten ontkleden tot op dit onderdeel. De beulen vroegen om vergiffenis, die zij gaf, en zij boog het hoofd. Twee keer trof de bijl het achterhoofd, zodat de aanwezigen een gesmoorde gil hoorden. Toen werd haar hoofd afgeslagen.

Vol ontzag liet een speciale medewerker het hoofd zien aan de honderden aanwezigen. Tot hun ontzetting bleek echter dat Maria een pruik had gedragen zodat het hoofd uit de hand van de medewerker viel en de trappen afrolde die naar het schavot leidden.

Dat was nog niet alles.

Het bloedende onthoofde lichaam van Maria had nog een verrassing in petto. Haar kleine schoothondje sprong uit een van de vuurrode onderrokken, en holde, onder het bloed, keffend de menigte in.

De onthoofding van Maria Stuart liet bij Elisabeth een levenslang trauma achter. Zij ’schoot in de ontkenning’ en weigerde later de verantwoordelijkheid voor deze daad op zich te nemen.

Stefan Zweig leidde mij door een mijnenveld van politieke intriges en zestiende-eeuwse twisten naar de, wellicht, onontkoombare ontknoping.

Ontelbaren voor mij stierven. Ontelbaren zullen na mij sterven. Onder de meest verschrikkelijke omstandigheden. ‘De dood komt verwacht of onverwacht, als vijand of als vriend’ zoals een oude remonstrantse formulering luidt.

De twist tussen Maria Stuart en Elisabeth had alles te maken met religie. Maria katholiek, Elisabeth protestant. De benepenheid van Elisabeth verbood dat zij een laatste wens van Maria eerbiedigde: dat zij haar eigen katholieke biechtvader mocht houden. In plaats daarvan deed een protestants geestelijke een laatste poging om Maria tot het protestantisme te bekeren. Tevergeefs. Onder luid zuchten hoorde zij de preek van de dominee aan, juist voor haar sterven.

_____

Ik had voldoende stof tot nadenken, voorlopig. Het ziekenhuis in Argentan, waar ik even later korte tijd werd opgenomen, ontpopte zich wel als een leeshuis, mede omdat de taal een barriere vormde. Van de vier specialisten die ik sprak, sprak er slechts een een woordje Engels. Mijn huisarts had gelukkig een Franse brief meegegeven over wat ik mankeerde.

De specialist die een beetje Engels sprak zei dat in Nederland altijd te weinig pijnstillers worden verstrekt, en verdubbelde de dosis direkt. Hij liet een verpleegkundige enkele pillen op mijn nachtkastje leggen. ‘Wanneer moet ik die innemen ?’ vroeg ik in mijn slechtste Frans.

Ze keek mij diep in de ogen.

‘Maintenant’ zei ze.

Toen ze weg waren pakte ik mijn volgende roman,’ The Line of Beauty’, van Alan Hollinghurst, winnaar van de Man Booker Prize van 2004. Meegenomen uit Diepenheim.

Anne Vlieger