NOACH’S VROUW

Nergens in de bijbel wordt ze met name genoemd. Vijf keer heet ze ‘de vrouw van’: Gen. 6:18, 7:7 en 13; 8: 16 en 18. Van Noach staat dat hij rechtschapen was. Dat hij in zijn tijd de enige was die een voorbeeldig leven leefde, in nauwe verbondenheid met God (Gen. 6:9). Van zijn vrouw en kinderen staat dat niet. Misschien heeft ze de randvoorwaarden geschapen voor Noach om rechtvaardig te kunnen leven – hoeveel grote mannen bleken bij nader inzien niet door hun vrouw gered? Misschien was ze alleen een blok aan zijn been.

Reeds de rabbijnen hadden er moeite mee, dat deze vrouw anoniem blijft in de bijbel. Ze hebben voor haar een naam en identiteit gezocht. Ze zou Naäma (de aangename) heten en de zus zijn van Tubal-Kaïn, die in Gen. 4:22 wordt genoemd. Zo zouden dan in de vloed en door het oordeel van de zondvloed heen de mensen die van Kaïn afstamden nog weer toekomst krijgen….

Onlangs zag ik een bewerking van de opera van Benjamin Britten, getiteld Noye’s Fludde (opus 59). Bij Britten gaat de anonieme vrouw van Noach op in het aardse leven met haar vriendinnen. Laat haar man de ruimte om zijn eigen religieuze idee na te streven en is het meest kwetsbaar in haar drie jongens. Maar er nadert een moment – het is juist ladies night – dat het begint te regenen en de tijd om aan boord te komen daar is. Ze kan noch haar vriendinnen noch haar man en kinderen in de steek laten. Terwijl er uiterlijk van beide kanten aan haar wordt getrokken, wordt ze innerlijk verscheurd.

Britten’s interpretatie past in de bijbelse traditie van kleurrijke vrouwen. Eva was degene die zich verzette tegen de van God gegeven orde in het paradijs. De vrouw van Lot was degene die haar weg niet kon gaan zonder om te zien. De vrouw van Job stelde haar man voor God uit zijn woordenboek te schrappen. Vasthi weigerde om naar de pijpen van haar ega te dansen en als vlees te worden gekeurd.

Maar er is nog een andere reden, waarom die anonieme vrouw van Noach te denken geeft. Zij visualiseert een scheur die er dwars door het leven heenloopt. Een scheur die oordeel heet en een monsterverbond is aangegaan met de dood. In de koran, waar de vrouw van Noach ontbreekt, is het een ongehoorzame zoon die zich afzijdig houdt en dan wordt verzwolgen door het water. Zo gaat het bij Naäma of hoe ze ook heten mag niet. Zij illustreert hoe wij het kunnen uithouden in het spanningsveld wel in de wereld, niet van de wereld te zijn. Om uiteindelijk – half tegen haar zin in – Gods toekomst te worden binnen gedrágen. Inderdaad, door de man die haar liefheeft en die in de bijbel rechtvaardig wordt genoemd.

Die scheur van dood en oordeel wordt, zo íe al niet zichtbaar is in ons eigen leven, in de tijd voor Pasen inzichtelijk in de weg van Jezus Messias. Hij gaat zelf aan het oordeel en de dood ten onder. Maar in alle verscheurdheid is deze rechtvaardige niet zonder toekomst. De spits van het Noachverhaal – dat er bij kleine kinderen zo goed ingaat en waarop volwassenen doorgaans afknappen – is niet dat enkelingen worden opgedregd uit een toch reeds afgeschreven wereld, maar dat door één Rechtvaardige de toekomst van de schepping veilig wordt gesteld.

Wie wij zijn in het verhaal? Ik houd het op die anonieme vrouw van Noach. Ook aan ons wordt van beide kanten getrokken en we proberen het zo lang mogelijk uit te houden in de verscheurdheid. Om uiteindelijk half tegen onze zin in te ontdekken, dat de liefde van de rechtvaardige krachtiger is dan ons verzet.

Peter Verbaan