COMMENTAAR (DE VIJF ZUILEN)

Theoloog Bart Robbers ken ik als iemand die zo een twaalf jaar geleden een pleidooi hield om de catechisatie af te schaffen. Geef de tien-twaalfjarigen ‘snuffelcatechese’ en start een 18plus-groep, maar val de tussenliggende jeugd vooral niet lastig met iets waar ze toch geen oor naar hebben. Ze komen vanzelf wel terug. Als ze echt interesse hebben. Hé, Bart Robbers is een ‘vooraanstaand D66’er’ (Trouw), en laat D66 nu net de regeringspartij van de jaren negentig zijn geweest, waar dit soort gedachten helemaal bij passen.

Onlangs lanceerde Robbers een nieuw plan: het instellen van ‘vijf zuilen’ die de armoe aan vormen en rituelen als vaste herkenningspunten bij ons protestanten moeten tegengaan. Ik denk dan direct: Robbers heeft waarschijnlijk niet alleen de catechisatie afgeschaft, maar ook het gebed en de dagelijkse lezing van de bijbel, of hoe je verder ook iets van de klassiek protestantse huisliturgie wilt bewaren. Ja, dan wordt het natuurlijk kaal.

Nu, als het aan Robbers ligt, spreekt de protestant elke morgen een lofspreuk uit voor God, houdt hij vrijdagavond thuis een avondgebed, viert hij de ‘Christusfeesten’ (Kerst, Pasen), houdt hij jaarlijks een retraite, en wijdt hij zich een jaar lang aan kerk of maatschappij. Wie zei ook al weer dat geloof en politiek niets met elkaar te maken hebben? Het lijkt wel het D66 programma in een notedop! Een tikkeltje van Honig en een tikkeltje van mezelf.

Het protestantisme kent vanouds twee zuilen die het ritme van de tijd vergaand bepalen: de zondagsheiliging en het vaderlijk gebed rondom de tafel. Dat waren echte maatschappelijke ‘inzettingen’ die de Hollandse polder vergaand hebben ingericht. Het is geen geheim dat beide zuilen onder de invloed van het neo-liberalisme onder enorme druk zijn komen te staan, als ze al niet gevallen zijn. Hé, is D66 niet de partij die het meest principieel opkomt voor het vrije verkeer van goederen en diensten en het verruimen van de winkelwet?

Het staat natuurlijk leuk: vijf zuilen, naar analogie van de islam, die je geloof duidelijk vorm en inhoud geven, en zo dragen. Daar kun je mee voor de dag komen, op de markt van vele godsdiensten. En dat het protestantisme lijdt aan rituele armoede, en daardoor de geest overvraagt, is al een oud verwijt waar door Robbers behendig op wordt ingepeeld. ‘De mensen kunnen de vrijheid niet aan.’ Daar lígt ook een probleem: wie voor God met lege handen staat en belijdt dat Hij alleen die handen vullen kan, wantrouwt al gauw vaste vormen als een lege huls en eigengerechtigheid. Terwijl een inhoud zonder vorm natuurlijk niet bestaat. Geen geloof dus zo kwetsbaar als het protestantse in genade alleen. Daarom is het instellen door onze calvinisten van de zondag als rustdag een gouden greep geweest.

Geen retraite of maatschappelijk jaar zal hier natuurlijk ooit tegenop kunnen. Dat is allemaal schattig bedoeld, maar te vergelijken met het doorsteken van een dijk om dan gauw met je emmertje op de proppen te komen.

De zuilen van Robbers zijn mij dus veel te vrijblijvend. Net als… Juist ja.

WtB