Tot elke prijs!

Waar Van der Kolk een vraagteken zet, zet ik een uitroepteken. Precies dat is het verschil tussen hem en mij, en wat mij betreft ook tussen hem en zijn delegatieleden en de kerk. De kerk dient met Israël verbonden te zijn, tot elke prijs. Om direct maar het misverstand weg te nemen: Dat betekent niet dat er geen oog is voor de concrete situatie in het Midden Oosten of voor de ellendige positie van Palestijnen. Die is er wel en behoort er ook te zijn. Met hem heb ik de hemelschreiende taferelen gezien, de vernedering van Palestijnen. Het is de waanzin van de oorlog. De andere kant van de uiteengereten lichamen van Israeli’s op de markten en in de bussen. Het gaat er niet om tegen elkaar op te bieden in de mate van ellende. Het gaat er om een uitweg uit deze duivelse spiraal te vinden. Daarvoor is nuchtere analyse nodig. Emoties, hetzij bijbels geïnspireerd, hetzij door het lot van Palestijnen bepaald, helpen niet verder, hoe authentiek ze ook mogen zijn. Op dit punt gaan Van der Kolk en ik uiteen. Voor mij is er geen aanleiding nu reeds een vraagteken te zetten achter de verbondenheid met Israël. Om uit deze spiraal te komen is juist nu, meer wellicht dan enkele decennia geleden, onopgeefbare verbondenheid met Israël geboden. Ik ga nog een stap verder. De positie die Van der Kolk inneemt, hoe begrijpelijk ook, onder de indruk van en verbijsterd door het leed dat hij gezien heeft, jaagt juist de spiraal van geweld nog verder aan.

Ik schrijf dus niet als een neutrale toeschouwer of als een objectieve buitenstaander. Dat ben ik niet en dat is Van der Kolk ook niet. Daarom is de tegenstelling die hij aan het begin van zijn stuk suggereert ook zo misleidend. Hij verwijt mij dat niet de vraag wat er aan de hand is in Israël en het Palestijnse gebied inzet van de discussie is, maar of onze onopgeefbare verbondenheid met Israël niet in het geding is. Daar gaat het juist om in deze discussie. Daar gaat het om in het kerkelijk debat. Met welk oog, vanuit welk perspectief kijk je naar de situatie. In de manier waarop met name de leider van de delegatie zich uitte waarvan Van der Kolk deel uitmaakte, sprak op geen enkele wijze die verbondenheid. Integendeel, daar werd de taal gesproken die als muziek in de oren klinkt van de vijanden van de staat Israël, van hen die uit zijn op de liquidatie ervan. Van der Kolk distantieert zich er niet van. Hij zet er in zijn reactie nog eens een streep onder. Ik zal hem het recht niet ontzeggen deze mening te hebben, maar het is mij een kerkelijk gesprek waard of dit ook de mening van de kerk weerspiegelt. Zo wordt er niet gesproken in onopgeefbare verbondenheid met Israël. Die is dan, zoals het vraagteken in de kop van zijn reactie al aangeeft, opgegeven. Als over verbondenheid met Israël gesproken wordt, dan hebben we het over Israël zoals dat concreet als joodse staat bestaat. Dat dat theologisch en politiek heel wat lastige punten oplevert, is niet hun, maar ons probleem. Daar kunnen we ons niet vanaf maken door verbondenheid met een idee van Israël dat we zelf ontwerpen. Het betekent overigens ook niet een kritiekloos volgen van de Israëlische besluiten.

Wat zit mij nu het meeste dwars in de bijdrage van Van der Kolk? Hij begint met aandacht te vragen voor trauma’s van heden en verleden die in belangrijke mate het denken en doen van Israël bepalen. Dat lijkt mij een goed begin. Helaas komt hij niet veel verder dan deze zin. Op geen enkele wijze speelt het verder in zijn denkwijze een rol. Wat mij betreft ligt hier één van de sleutels. Deze gevoelens van onveiligheid zijn er mede door het optreden van Europeanen. Daarna versterkt door de reacties vanuit de Arabische wereld. Van der Kolk is toch niet vergeten dat Israël begonnen is als een land dat met een vredesverklaring naar zijn omliggende landen begonnen is. De reactie was duidelijk: oorlog, niet even maar decennia lang, tot op heden. Nog steeds is de staat Israël geen geaccepteerd en gewaardeerd feit. Een lange reeks van geweld uitlopend op de zelfmoordaanslagen is gevolgd. Als Israël zich onveilig blijft voelen, zal deze spiraal van geweld niet stoppen.

Na de opmerkingen over de trauma’s davert Van der Kolk door. Zonder enig historisch besef wordt gesteld, alsof Israël uit pure machtshonger gebieden annexeerde, dat Israël in zijn methoden sterk gaat lijken op de daders van het derde rijk, op de Zuid-Afrikaanse apartheidsstaat. Ja, zijn dat uitspraken waarin de diepe verbondenheid met Israël meeklinkt, uitspraken die het gevoel van onveiligheid in Israël zullen doen afnemen?! Het tegendeel zal gebeuren. Gelooft Van der Kolk nu echt dat deze uitspraken Palestijnen uiteindelijk zullen helpen. Ik denk dat deze uitspraken het tegendeel zullen bereiken. De oppressie van Palestijnen zal er alleen maar door toenemen. Israël wordt door dit soort uitspraken bevestigd in het gevoel dat men al heel lang heeft. Van Europa moet je niets verwachten; dat haar uitspraken over diepe verbondenheid lippendiensten zijn. We zijn op onszelf aangewezen als het om onze eigen veiligheid gaat. Dat dat tot vreselijke consequenties ook in Israël zelf kan leiden, is mij wel duidelijk, hoewel het mij verbaast dat het politieke debat, de rechtstaat nog altijd in tact blijft. Of het dan ook waar is wat Van der Kolk suggereert dat een open debat over de koers op dit moment in Israël niet mogelijk is zoals dat in Ramallah bij de Palestijnen wel het geval is, waag ik te betwijfelen. Als het al zo is, dan is dat een grote zorg en een aansporing nog meer verbonden te zijn. Want juist deze conferentie van Ramallah voedt de angst in Israël. Daar ging het om de vraag of een beperkte Palestijnse staat een tussenstap is op weg naar de realisering van Palestina en dus liquidatie van Israël of dat die tussenstap daarvoor niet nodig is. Ik hoor er Van er Kolk niet over.

Het had van moed getuigd als de delegatie van Van der Kolk in de Palestijnse gebieden openlijk had uitgesproken dat een ruiterlijke en ondubbelzinnige erkenning van de joodse staat als feit noodzakelijk is. Dat de Arabische wereld, inclusief de Palestijnen opgeroepen werd in vrede met deze staat te leven. Zonder zo’n erkenning komt er geen vrede in het Midden Oosten. Op die erkenning wordt nu al decennia gewacht. Daar ligt de sleutel om de waanzinnige geweldsspiraal te doorbreken. Bij die oproep had natuurlijk ook de uitgestoken hand gehoord om royaal met de opbouw van een Palestijnse staat te helpen. Zo’n oproep is voor mij de kern van de onopgeefbare verbondenheid met Israël. Daar behoren we als kerk onvoorwaardelijk voor te staan. In de contacten met Palestijnen mag daarover geen enkel misverstand of onduidelijkheid ontstaan. Wie dat in het midden laat, zet inderdaad een vraagteken achter de verbondenheid met Israël. Dat is het punt dat ik wil maken.

Zo’n ondubbelzinnig door Palestijnen/Arabieren uitgesproken erkenning van de joodse staat leidt tot vrede en niet de door Van der Kolk voorgestelde ontwapening of economische verzwakking van Israël. De sleutel tot oplossing ligt bij Israël als veruit de sterkste partij, stelt Van der Kolk. Ik ben het dus fundamenteel met hem oneens dat de sleutel bij Israël ligt. Dat Israël op dit moment de sterkste partij is, is ogenschijnlijk zo. Gelukkig maar, denk ik dan. Als het dat niet was, had het nu niet meer bestaan. Aan de verzwakking van Israël wens ik en naar ik hoop ook de kerk niet mee te doen. Nogmaals dat betekent niet een klakkeloos volgen van Israël. Op basis van de onvoorwaardelijke steun voor het bestaan van de joodse staat, kan er ook kritiek zijn, zoals die ook binnen Israël zelf klinkt. Dan mag Van der Kolk mij er op aanspreken ook te pleiten voor terugtrekking uit grote delen van de Westelijke Jordaanoever en voor een reële kans voor een levensvatbare Palestijnse staat.

Tot elke prijs met een uitroepteken schreef ik. De verbondenheid met Israël duurt niet zo lang als het ons uitkomt. Ook als het betekent dat achter een muur naar veiligheid gezocht wordt, wetend dat ook daar veiligheid een illusie is. Vandaar dat ik de positie van Israël ogenschijnlijk de sterkste noem. Schijn kan bedriegen. In mijn meest sombere dromen zie ik Israël uiteindelijk bezwijken. Als dat zou gebeuren hoop ik niet bij de overwinnaars gevonden te worden, die zich voor hun strijd o.a. op de protocollen van de wijzen van Sion beroepen.

At Polhuis