De CDA-politici Sybrand Buma en Pieter Heerma schreven in Christen-Demokratische Verkenningen een belangwekkend artikel. Zij stellen voor om de joods-christelijke traditie – waarmee ze de erfenis van ‘Athene’ en ‘Jeruzalem’ bedoelen – tot uitgangspunt van cultuurpolitiek te maken. Onder de joods-christelijke traditie verstaan ze in de eerste plaats de gelijkwaardigheid van mensen, ongeacht hun overtuiging of achtergrond. Daarnaast is ‘vrijheid’ de grote erfenis van Athene en Jeruzalem. Dat is geen ongelimiteerde vrijheid, maar ‘een recht om te doen wat ik behoor te doen’. In de derde plaats zijn dat de deugden. De klassieke deugden wijsheid, rechtvaardigheid, gematigdheid en moed, aangevuld met de christelijke deugden geloof, hoop en liefde. Deze hoofdzaken van onze samenleving moeten aangeleerd worden. Ze moeten emotioneel verankerd raken in de zielen van burgers. Heel verrassend grijpen ze daarvoor naar C.S. Lewis. Oog in oog met het nationaal-socialisme wilde hij morele waarden en de ontwikkeling van het ziels- en gevoelsleven niet als iets van de privésfeer zien. Kinderen en volwassenen moeten nadrukkelijk gevormd worden door onderwijs en cultuurpolitiek om zo geestelijk weerstand te kunnen bieden aan onderdrukkende ideeën.

De Trouw-journalist Hans Goslinga interpreteerde het artikel als een pleidooi voor een nieuw patriottisme dat vluchtelingen moet buiten houden. Dat is niet de hoofdtendens van het artikel. Buma en Heerma hopen dat een Europa dat bewust is van haar eigen cultuur veel grotere groepen vluchtelingen kan integreren dan een Europa dat angstig naar zelfbewuste moslims kijkt en niets beter weet dan de deur dicht te gooien. Maar Goslinga heeft ook een punt. In enkele zinnetjes pleiten Buma en Heerma voor ‘gezonde vaderlandsliefde’. Merkwaardig genoeg ook in de titel. Hoe die ‘gezonde vaderlandsliefde’ zich verhoudt tot de erfenis van ‘Athene’ en ‘Jeruzalem’ – die bij uitstek universele pretenties heeft – maken ze niet duidelijk.

In het overdragen van de erfenis van Athene en Jeruzalem ligt niet alleen een taak voor de christelijke zuil, zo begrijp ik Heerma en Buma. Dat is een offensiever programma dan Abraham Kuyper had die zich in zijn zuil vooral wilde afschermen. Heerma en Buma staan meer in de Christen-Historische traditie die er wil zijn voor ‘heel het volk’. Hun liefde voor zowel ‘Athene’ als ‘Jeruzalem’ doet denken aan uitspraken van emeritus-paus Benedictus XVI.

Het artikel wijst een goede richting: traditie en zelfbewustzijn versterken, juist ook om xenofobie tegen te gaan. Het CDA wordt de komende jaren een interessante en offensieve politiek-culturele kracht.

Coen Wessel