De leider van D66, Alexander Pechtold, lanceerde onlangs een ambitieus plan om meer draagvlak te krijgen voor een vluchtelingenbeleid. Pechtold wil taalles aan vluchtelingen vanaf de eerste dag dat ze in Nederland zijn, snellere mogelijkheden om te werken, opvang in de regio, bewaking van de EU-buitengrenzen en blijvende opname in Nederland van vluchtelingen. Het plan bevat goede voorstellen die vluchtelingen betere kansen op integratie geven en racisme en moslimhaat kunnen indammen. Maar het meest interessant vind ik zijn oproep om naar een brede consensus te zoeken. ‘We moeten uit de polarisatie, zoeken naar het gemeenschappelijke. Alleen die houding kan ons verder brengen. Maar precies die houding mis ik in politiek Den Haag. En dat reken ik ook mezelf aan.’

‘Zoeken naar het gemeenschappelijke’ is inderdaad hard nodig. Maar niet alleen in het vluchtelingendebat, in de hele samenleving moet een gevoel van verbondenheid hersteld worden. Want de kloven in onze samenleving worden groter, met name tussen de hogere en de lagere middenklasse. De koopkracht van de lagere middenklasse blijft al 15 jaar stabiel of daalt. Het aantal mensen met onzekere arbeidscontracten neemt toe. Het is lastig om een betaalbare woning te vinden.

Een mens kan best een goed en godvruchtig leven leiden met een dalend inkomen. Maar steeds minder krijgen dan anderen tast het gevoel van verbondenheid aan. Zeker in een samenleving die zoveel nadruk legt op maatschappelijk succes en op het leven in het hier en nu. Het geeft het gevoel in de steek gelaten te worden. Dat leidt tot afzijdigheid en doet het maatschappelijk weefsel scheuren.

Ook op godsdienstig en cultureel vlak geven de hogere lagen in de samenleving geen signalen af dat ze verbonden willen zijn met de rest. Vroeger zat men op zondag samen in één kerk, nu doet iedereen zijn eigen ding. Honderd jaar geleden leefden er onder de liberale en sociaal-democratische elites ideeën over de culturele verheffing van het volk. Nu wordt dat gezien als betutteling en hebben deze elites zelf ook weinig belangstelling meer voor de klassieke Europese cultuur of voor idealen als matiging en zelfbeheersing. Het leidt er toe dat ook de lagere klassen zich niet meer op de idealen van de hogere klassen richten.

Een crisis is ook een altijd een kans. Ik hoop dat het besef dat we naar meer gemeenschappelijkheid toe moeten tot een omvangrijk politiek, sociaaleconomisch en cultureel programma van verbondenheid leidt. Met zo’n programma win je gegarandeerd de verkiezingen.

Coen Wessel